tag:blogger.com,1999:blog-109459522008-09-05T00:24:57.070+02:00Esperanta blogoTiu ĉi estas la blogo en Esperanto de Tonyo. TutsimpleTonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comBlogger147125tag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-53509104404012439502008-09-04T18:22:00.002+02:002008-09-04T18:46:09.932+02:00Scienco kaj ĵurnalismo<p>Estas rimarkebla la reciproka malkompreno inter sciencistoj kaj ĵurnalistoj. Estas kvazaŭ la mensaj strukturoj de ambaŭ profesioj estas komplete kontraŭaj.</p><p>Almenaŭ teorie, sciencistoj valorigas rigoron, modestecon, malrapidecon, citadon de referencoj, kio ne signifas ke la ĉiutaga praktiko respektas tiujn idealojn. Ĵurnalistoj devas konfidi en duamanaj citaĵoj, devas rapidi, devas veki la atenton, devas labori pri multaj temoj kaj ne nepre konas profunde ĉiujn aspektojn de la novaĵo. Tial, la disvastigado de la scienco estas tiom malfacila afero, kaj samtempe tiom nepra. <em>Scienca popularigo</em> aspektas kvazaŭ oksimoro, kiel militara justico aŭ ekologia konsumado.</p><p>Eĉ inter esperantistaj blogistoj, oni povas vidi tiuj <i>batalon</i> en diversaj reagoj. Mi nun pensas pri artikoloj kiel tiuj de Beĉjo pri <em>Libera Folio</em> (<a target="_blank" href="http://becxjo.blogspot.com/2006/03/ni-rajtas-revi.html">1</a>, <a target="_blank" href="http://becxjo.blogspot.com/2006/11/bedarinda.html">2</a>, <a target="_blank" href="http://becxjo.blogspot.com/2008/07/pri-titoloj.html">3</a>) aŭ de <a target="_blank" href="http://skribitaj-pensoj.blogspot.com/2008/04/kial-etiko-kontra-aliprofesiajn.html">Luis Guillermo</a>, ambaŭ fizikistoj; eble <a target="_blank" href="http://bitakoro.blogdns.org/persone/elsendo-el-la-infero/">tiu ĉi</a> de Manolo povas esti aldonita al la listo.</p><p><a target="_blank" href="http://www.editorialdebate.com/ficha_libro/ficha_libro.asp?Ident=41046" target="_blank"><img title="La razón estrangulada, de Carlos Elías" src="http://www.delbarrio.eu/blogo/estrangulada.jpg" width="200" align="right" border="0" /></a>Dum tiu ĉi somero mi legis libron ĵus eldonitan en Hispanio, <a href="http://www.editorialdebate.com/ficha_libro/ficha_libro.asp?Ident=41046">“La strangolita racio”</a>, kiu pritraktas ĝuste tiun aspekton, el alia vidpunkto. La aŭtoro kulpigas la nunan dominadon de la amasmedioj pri la malprestiĝiĝo de la scienca studado en la socio kaj precipe inter la junularo. Ne temas pri akuzo al la ĵurnalistoj mem, sed al la baza strukturado de la profesio, kaj ĉefe al la bildo kiun oni prezentas pri la scienca esplorado kaj la sciencistoj mem.</p><p>Oni devas klarigi ke la verkisto, Carlos Elías, estas samtempe ĥemiisto kaj ĵurnalisto. Li laboris kiel scienca korespondanto en <a target="_blank" href="http://www.elmundo.es/">grava hispana ĵurnalo</a>, kaj nun estas profesoro en la Fakultato pri Ĵurnalismo en madrida Universitato. Do, li bone konas la du flankojn de la afero. Krome, por la verkado de sia libro li pasigis unu jaron en brita institucio, por kontroli ĉu liaj konkludoj aplikiĝas nur al Hispanio, lando kun tre malgranda scienca tradicio ĝis antaŭ nelonge. Sed ne, li asertas ke la fenomeno estas pli ĝenerala en ĉiuj okcidentaj landoj.</p><p>Mi ne povas resumi la tuton tie ĉi, kaj faris (tro) longan <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/09/un-libro-de-un-periodista-que-los.htm">recenzon</a> en mia hispanlingva blogo. Mi nur menciu kelkajn punktojn aparte interesajn:</p><p>La aŭtoro komentas la tre evidentan bildon kiun la televidserioj aŭ la filmoj donas pri la sciencistoj. Ili estas jen frenezaj, jen mavaj. Aŭ, kiam ili montriĝas pozitive, ili ne havas privatan vivon, ne flirtas nek amoras. Se junuloj devus elekti karieron bazitan sur la bildo de la spekta fikcio, mi ne supozas ke tiu fakto tre altirus ilin.</p><p>La ĵurnalistoj apenaŭ havas konojn pri plej bazaj konceptoj de scienco. Li ne parolas pri tiuj specialiĝintaj pri scienco, kiuj ja povas esti vere tre bonaj profesiuloj, sed samtempe li diskonigas la malĝojigan fakton ke en la redaktejoj estas tre malfacile ke ili povu promocii. La promociado okazas pli ofte pro sukcesoj en areoj pli altiraj por la proprietuloj de la medioj. Sed krom tiuj, la scienco kaj la matematiko tute forestas el la ĵurnalisma kariero en Hispanio. Tiu ĉi apartenas komplete al la branĉo kiun oni foje nomas humanisma, aŭ socia, kio cetere estas malŝatinda nomo: ankaŭ scienco estas humana kaj socia; almenaŭ en la hispana ekzistas propra nomo por tiu fako: <i>letras</i> (<i>literoj</i>). Do, (hispanaj) ĵurnalistoj tute malkonas kiel funkcias la scienco, la teĥnologio aŭ la inĝenierado.</p><p>Sekve, ili ankaŭ ne donas gravecon al tiuj fakoj. Mi disvolvas en la hispanlingva blogo propran tre frapan ekzemplon, kiu koncernas bonan mezurilon de la graveco atribuata de gazeto al iu homo: la nekrologoj.</p><p>En oktobro de 1984 forpasis du tre gravaj homoj. La 21-an mortis la franca filmreĝisoro François Truffaut, unu el la ĉefaj reprezentantoj de la <i>Nouvelle Vague</i>. <a target="_blank" href="http://www.elpais.com/diario/?d_date=19841022">Sekvatage</a>, la plej grava hispana ĵurnalo “El País” dediĉis al li parton de la ĉefpaĝo kaj tri longajn artikolojn en tri paĝoj. La postan tagon, <a target="_blank" href="http://www.elpais.com/diario/?d_date=19841023">tri pliajn artikolojn</a>.</p><p><a target="_blank" href="http://es.wikipedia.org/wiki/Dirac" target="_blank"><img title="Paul Dirac" src="http://www.delbarrio.eu/blogo/Dirac.jpg" width="180" align="left" border="0" /></a>La antaŭan tagon, la 20-an, estis forpasinta <a target="_blank" href="http://skribitaj-pensoj.blogspot.com/2008/08/naskotago-de-p-m-dirac-kaj-e-o-lawrence.html">Paul Dirac</a>. Estas eble ke multaj el la legantoj ne konas lian nomon, kaj tio jam estus pruvo pri tiu ignorado kiun mi menciis. Li estas ne nur unu el la ĉefaj sciencistoj de la pasinta jarcento, sed unu el la plej brilaj kaj geniaj de la tuta homaro. Kiel ekzemplo, li estas la <i>elpensinto</i> de la antimaterio. Elpensinto, kaj ne malkovrinto, ĉar li deduktis la ekziston de tiu tiam bizara speco de materio nur matematike, post aŭdaca dedukto. Li estas la dua plej juna ricevinto de Nobel-premio, 31-jara. </p><p>Nu, kiel dirite, Dirac forpasis la 20-an de oktobro, kaj nur la 24-an aperis la novaĵo en tiu sama ĵurnalo. Ĝi okupis <a target="_blank" href="http://www.elpais.com/articulo/agenda/Paul/Dirac/fisico/elpepigen/19841024elpepiage_3/Tes">unu paragrafon</a>. Nur du semajnojn poste aperis dua iom pli longa sed baze sensuka <a target="_blank" href="http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Dirac/gigante/infinitamente/pequeno/elpepisoc/19841109elpepisoc_1/Tes">artikolo</a> (sensuka ĉar verkita de sciencisto, ne ĵurnalisto)</p><p>Mi ne volas malaltigi la kontribuon de Truffaut, kvankam en la lastaj jaroj lia graveco estas malpli rimarkebla. Sed por ĉiu interesiĝinto pri la kulturo kiel tuto, la misproporcio en la graveco kaj en la dediĉita atento estas tiel frapa ke tiu anekdoto povas taŭgi kiel pruvilo de grava parto de la tezo de la menciata libro.</p><p>Mi scivolas pri la internacieco de alia trajto diskutita en la libro. En la lastaj jaroj, kiel dirite, tre malkreskis la nombro de studantoj de sciencaj kaj inĝenieraj karieroj en Hispanio. Sed samtempe multobliĝis la studantoj de ĵurnalismo. La aŭtoro donas tre frapajn datenojn: tiuj ĉi lastaj superas jam en Hispanio al la kombinita nombro de studantoj de ĥemio, fiziko kaj matematiko.</p><p>Li atribuas tion al du fenomenoj. Unu estas la kompara facileco de la ĵurnalismaj studoj: kiel dirite, li studis du karierojn, kaj li rakontas ke li mezuris kiom pli malfacile estis por li ĥemion ol ĵurnalismon, kaj konsiderante tempon, plezuron kaj notojn alvenas al la gapiga nombro 23: estis 23 fojojn pli facile studi ĵurnalismon ol ĥemion. </p><p>Sed estas alia faktoro kiu kondukas eĉ al la plej brilaj studantoj al ĵurnalismo (en Hispanio oni selektas la tro demandatajn karierojn laŭ la notoj en la antaŭuniversitataj ekzamenoj, kaj nuntempe por studi ĵurnalismon necesas tre alta sukceso): la <i>faktoro famo</i>. La famo donas aliron al multaj avantaĝoj, kaj apero en televido estas certa vojo al tiu sukceso. Foje, eĉ al sukceso en la trovo de pova aŭ riĉa vivkunulo. Jam antaŭe mi rimarkis kiel oftis <a target="_blank" href="http://www.bakchich.info/article2878.html">en Francio</a> la amaj rilatoj inter ĵurnalistoj kaj politikistoj (Hollande, Kouchner, Strauss-Kahn, Borloo, eĉ ŝajne Sarkozy). En Hispanio tio estis ĝis nun malpli ofta (aŭ malpli konata), sed tie ĉi okazis la pinto de tiu fenomeno: ĵurnalistino fariĝis princino! Tion la aŭtoro nomas <i>efekto Letizia</i>. Kaj li donas ciferojn por konstatigi la enorman kreskon de la demando pri studado de tiu ĉi kariero post tiu sensacia novaĵo.</p><p>La konkludoj de la aŭtoro estas pesimismaj, kaj la tre malgranda eĥo ricevita de la libro en la gazetaro, malgraŭ la fakto ke la aŭtoro mem estas ĵurnalisto, la eldonejo estas prestiĝa kaj la libro estas tre altire verkita, ne donas multan esperon. Hispanio havas nun bonajn sciencistojn, sed la ĝenerala konscienco de la socio, de la gazetaro kaj de la politika klaso ne estas favora al tiu ĉi branĉo de la kono, kaj mi timas ke tio estas heredo kiun la malnovaj hispanoj transdonis al la latinamerikanoj. Tiu ĉi estas la lando kie unu el la plaj gravaj filozofoj, Miguel de Unamuno lanĉis la krion “Inventu ili!”, tio estas, la nordeŭropanoj kaj anglosaksoj.</p><p>Mi ĝenerale emas esti optimisto, sed pri tiu ĉi konkreta afero, oni bezonas multan esperon por tio. Eble nur la silenta laboro de la jam penantaj esploristoj povos renversi tiun malnovan damnon.</p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-32976403308427938822008-08-28T23:29:00.002+02:002008-08-28T23:34:09.901+02:00Knol mise startas<p>Oni anoncis antaŭnelonge la lanĉon de alternativo al la <a href="http://eo.wikipedia.org/">Vikipedio</a>. Ĝi nomiĝas <a href="http://knol.google.com/" target="_blank"><span style="font-weight: bold; font-style: italic;">Knol</span></a>, kaj la ĉefa diferenca trajto troviĝas en tio ke ĝiaj artikoloj estas verkitaj de aŭtoroj, kiuj povas ricevi enspezon pro siaj kontribuoj. La tekstoj ne povas esti anonimaj, sed oni permesas komentojn.</p><p>La celo estas eviti la senrespondecon pri kiu oni foje kulpigas Vikipedion. Ne temas pri la unua provo, kaj ĝis nun la ĉefa konkuranto estas <a target="_blank" href="http://en.citizendium.org/"><span style="font-style: italic;">Citizendium</span></a>, lanĉita de eksa fondinto de Vikipedio.</p><p>Sed la nuna, Knol, aperas sub la iniciato de <a href="http://www.google.com">Guglo</a>, kaj tial necesas tre atenti ĝin. Ĝis nun ĝi aperis nur en la angla, sed jam anonciĝis novaj versioj, inter ili la hispana.</p><p>Do, mi esploris kelkajn artikolojn. La enciklopedio ankoraŭ troviĝas en <i>beta</i>-versio, kaj do ne estas mirige ke la <a href="http://knol.google.com/k/gerben-zeeuw/spain" target="_blank">artikoloj</a> pri <a href="http://knol.google.com/k/isilda-polnio/spain/24oyayj7fo8ml/25#" target="_blank">Hispanio </a>aŭ pri Madrido aŭ <a href="http://knol.google.com/k/eduard-maeso/barcelona/3w4nvi9ualkei/2#" target="_blank">Barcelono</a> estas ekstreme magraj. Iom ĝenas min ke troviĝas diversaj ĝermoj por la sama artikolo, kvazaŭ pluraj aŭtoroj selektis la nomon por pli poste kompletigi ĝin. Ankoraŭ pli ĝenas ke la temoj de la jam ekzistantaj artikoloj montras mankon de kriterio: ne troviĝas artikolo pri la historio de Hispanio, sed jes pri <a href="http://knol.google.com/k/marlene-rossman/spain-a-revolution-in-wine-quality/2wi8tkrs99ss5/4#" target="_blank">la vinoj hispanaj</a> pri la maniero <a target="_blank" href="http://knol.google.com/k/samuel-mascarell/visit-spain-for-its-bicycle-tours-spain/3mdqj9yuo3w53/2#">bicikli tra la lando</a> aŭ <a target="_blank" href="http://knol.google.com/k/terry-lucas/ten-top-tips-to-owning-a-home-in-spain/23osytbcanoah/2#">tie aĉeti domon</a>. Aspektas kvazaŭ homoj selektas temon pensante en la anoncoj kiuj aperos apud ĝi, kaj la eblecon ricevi enspezon pro la klakado sur ilin.</p><p>Sed mi faris la ĉefan provon: mi serĉis mencion al Esperanto. Kaj mi alvenis al <a target="_blank" href="http://knol.google.com/k/joao-pires/globish-neo-globish-esperanto-or/2t2u733jtm5lf/2#">sensenca teksto</a>, nekomprenebla, kiu miksas la <i>globish</i> (pri kiu mi iam blogis <a href="http://www.delbarrio.eu/2006/09/la-stulteco-de-globish.htm">tie ĉi</a>), pri io nomata <i>neo-globish</i>, kiun nur la aŭtoro konas, kaj kun ŝablonaĵoj pri nia lingvo.</p><p>Ĉu tio estas enciklopedio, aŭ ŝerco?? Almenaŭ Citizendium faris la penon kopii <a target="_blank" href="http://en.citizendium.org/wiki/Esperanto">la artikolon</a> de Vikipedio. </p><p>Nu, mi iom sekvos la projekton. Sed se ne estas drasta plibonigo de la retejo, aŭ se ne okazas malpura trompa ludado fare de Guglo (ekzemple per la favorigo de la artikoloj de Knol en sia retserĉilo, pri kio pluraj aŭtoroj jam kulpigis ilin), ŝajnas al mi ke Vikipedio bone eltenos la veton.</p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-33425610198684303152008-08-27T19:04:00.002+02:002008-08-27T19:09:12.043+02:00Lingvo 2.0<p>Mi verkis artikolon en la hispana pri la influo de la novaj teknologioj en la disvolvo de Esperanto-komunumo. Ĝi estis <a href="http://sociedaddelainformacion.telefonica.es/jsp/articulos/detalle.jsp?elem=6643" target="_blank">ĵus publikigita en la teĥnologia forumo "Bulteno de la Informsocio"</a>, kiun prizorgas la firmao <a href="http://www.telefonica.com" target="_blank">Telefónica</a>. (Notu ke pro prokrasto en la aperigo, kelketaj datumoj ne estas ĝisdatigitaj; tamen, temas nur pri detaloj)</p><p>Ne tre sencas ke mi traduku ĝin en Esperanton, ĉar la informoj estas sufiĉe konataj por esperantistoj. Mi baze prezentas la diferencojn kiujn la reto kaj la novaj teĥnologioj kaŭzis en la maniero kiel ni aliras nian lingvon. La eblecojn komunikiĝi internacie, malfermitajn de la novaj teĥnikoj, kaj la neeviteblan velkon de la malnovaj kluboj. La novajn manierojn lerni la lingvon, legi elektronikajn librojn aŭ akiri muzikon, la ŝancojn por video kaj televido. La kreadon de virtualaj vortaroj kaj enciklopedioj. La favorigon de la individuaj iniciatoj aŭ la flekseblan kunlaboron, kontraste kun la antaŭe nepra enkadrigo en formalaj asocioj. Ĉion ĉi mi prezentas al neesperantistaj legantoj per la eble iom ŝablona sed sufiĉe esprimiva esprimo <i>Lingvo 2.0</i>.</p><p>Mi konkludas la tekston per la malfermitaj perspektivoj kiujn tiuj novaj teĥnologio permesas al ni. Nenio estas certigita, same kiel neniu povas antaŭvidi la estontan rolon de la movado por la malferma kodo, sed estas espereble ke nia lingvo trovos sian lokon en tiu ĉi ĉiam pli multlingva virtuala socio kiu ĵus malfermiĝis antaŭ ni. Kaj ankaŭ mi certas ke la tradicia maniero per kiu ni rilatas inter ni kaj kun la lingvo devas ŝanĝiĝi (se tion multe pli klere kaj konvinke esprimis <a href="http://katalogo.uea.org/katalogo.php?inf=7609" target="_blank">Humphrey Tonkin</a>)</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-33647917362817891362008-08-25T17:20:00.003+02:002008-08-27T18:53:34.214+02:00Denove Oesterheld<p><a href="http://www.iade.org.ar/modules/noticias/article.php?storyid=1633" target="_blank"><img alt="Kie estas Oesterheld?" src="http://www.delbarrio.eu/blogo/dondeesta.jpg" width="190" align="right" /></a>Antaŭ kelkaj monatoj mi dediĉis <a href="http://www.delbarrio.eu/2007/06/oesterheld.htm">artikolon al Héctor Germán Oesterheld</a>, la argentina komiksisto, unu el la plej geniaj rakontantoj de historioj en la hispanlingva areo kaj probable en la tuta mondo, profitante la eltrovon ke li estis esperantisto. Mi tie aludis lian tragikan sorton, ĉar li estis kidnapita de la tiama diktatura registaro kaj murdita, kaj tio ankaŭ okazis al liaj kvar filinoj!</p><p>Hieraŭ la konata verkisto Manuel Rivas dediĉis <a href="http://www.elpais.com/articulo/portada/desaparecido/HGO/historia/argentina/elpepusoceps/20080824elpepspor_7/Tes">superban artikolon</a> al li en la plej grava hispana ĵurnalo "El País". Se vi konas la hispanan, legu ĝin, sed estu preta ricevi ŝokon. Terure, plorinde kaj nekompreneble.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-80306539960182645262008-08-14T00:12:00.003+02:002008-08-14T00:17:32.094+02:00Forpasis la prezidanto de Fondumo Esperanto<p>Antaŭ kelkaj tagoj, la 23-an de julio, forpasis la prezidanto de <a href="http://www.esperanto.es/fundacion">"Fundación Esperanto"</a>, Víctor Ortiz Gratal. Homo serioza kaj laborema, oni ŝuldas al li multon en la esperantista hispana novado. Inter alie, lin postvivas lia helpo en la eldonado de <a href="http://www.delbarrio.eu/quijote.htm">la traduko de Don Quijote en Esperanton</a>. </p><p>Dankon, Víctor, pro ĉio</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-4089700697785193802008-08-12T23:52:00.003+02:002008-08-12T23:59:27.799+02:00Aliaj Olimpikoj eblas<p>La nunaj Olimpiaj Ludoj pruvis denove ke ili fariĝis delonge la festadon de la konkuremo kaj la naciismo. La unuan trajton ili ĉiam havis, kaj mi supozas ke tio malfacile eviteblas. La dua kreskas de unu jarkvaro al la venonta, kaj tion mi pli obĵetas. Sufiĉas spekti aŭ legi diverslandajn komunikilojn por konstati kiujn sportojn kaj kiujn ludantojn ili emfazas, kaj ĉefe oni ne povas malrigardi ĉie la liston de la medaloj gajnitaj laŭlande, kvazaŭ tiu devus gravi. Ĉijare kun la speciala cirkonstanco ke aspektas ke Ĉinio deziris fari el ĝi eksponejon de siaj triumfoj, organizaj kaj sportaj, dum la okcidentaj landoj apenaŭ kaŝas sian emon malpliigi ambaŭtipajn rezultojn.<a href="http://www.nodo50.org/esperanto/artik33.htm" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/olimpiko.jpg" title="Bildo de la Popola Olimpiko" align="right" border="0" width="150" /></a></p><p>Nu, ĉio ĉi ne surprizigas min, kaj mi ne ŝatus nur montri kritikon banalan, sen alternativo. Do, mi deziras memorigi ke iam ekzistis movado advokanta alitipajn Ludojn, feston de la fizika ekzercado kaj de la amikeco: la Popola Olimpiko.</p><p>Mi lasas tie ĉi du ligojn, kiuj pruvas ke aliaj Olimpikoj eblas (se la homoj tion dezirus):</p><ul><li><a href="http://www.nodo50.org/esperanto/artik27.htm" target="_blank">http://www.nodo50.org/esperanto/artik27.htm</a></li><li><a href="http://www.nodo50.org/esperanto/artik33.htm" target="_blank">http://www.nodo50.org/esperanto/artik33.htm</a></li></ul>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-16784429014121947992008-07-16T22:24:00.004+02:002008-08-13T22:53:09.318+02:00Tango<object width="425" height="344"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/jSYGkZiotxo&hl=en&fs=1"><param name="allowFullScreen" value="true"><embed src="http://www.youtube.com/v/jSYGkZiotxo&hl=en&fs=1" type="application/x-shockwave-flash" allowfullscreen="true" width="425" height="344"></embed></object><br /><p><a href="http://www.ipernity.com/blog/alejandrocossavella/69046">Alejandro Cossavella</a> kantas tangon en Esperanto.</p><p><span style="font-style: italic;font-size:85%;" >AKTUALIGO: Legu intervjuon kun la kantisto plus raporto pri nia lingvo (en la hispana) en la gazeto de lia urbo <a href="http://www.bariloche2000.com/article.php?story=20080728062251762">"Noticias de Bariloche"</a>. PLUA AKTUALIGO: Kaj nun en <a href="http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=1039106">"La Nación"</a>.</span></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-35947049519733830592008-07-12T15:27:00.005+02:002008-07-16T22:51:41.168+02:00Post Kuenko<p>Mi revenis antaŭ kelkaj tagoj el la <a target="_blank" href="http://www.esperanto.es/kongreso/">Hispana Esperanto-kongreso</a>, kiu disvolviĝis unuafoje en la belega ne tre konata kastilia urbo de Kuenko (<i>Cuenca</i>). Malgrandan raporton eblas legi <a target="_blank" href="http://www.esperanto.es/hef/index.php?option=com_content&view=article&id=201&Itemid=232">tie ĉi en Esperanto</a>, kaj ankaŭ en la hispana <a target="_blank" href="http://www.soitu.es/participacion/2008/07/07/u/tonyo_1215466764.html">en Soitu.com</a>.</p><p><a href="http://www.esperanto.es/" target="_blank"><img src="http://www.esperanto.es/hef/images/stories/congreso.png" title="Foto de grupo en el Congreso de Cuenca" align="right" border="0" width="250" /></a>Ankaŭ mi mem partoprenis en diversaj okazoj, kiel oni povas vidi en <a target="_blank" href="http://www.ipernity.com/doc/pedroesperanto/2362526/">tiu ĉi foto</a> aŭ <a target="_blank" href="http://www.ipernity.com/doc/pedroesperanto/2363262/">en tiu ĉi</a>. Unu mia parolado temis pri la projekto de Hispana E-Federacio por <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/04/iniciatoj-por-la-internacia-jaro-de.htm">kunmemoroj en 2008</a>, pri kiu mi jam plurfoje rakontis. Alian, kiu rilatis al <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/historio.htm">historio</a>, mi iam publikigos en tiu ĉi retpaĝaro aŭ aliloke. </p><p>Sed aparte de tio, la speciala programaro ĉijare temis pri literaturo, profitante la ĉeeston de pluraj verkistoj de la t.n. <i>Ibera Skolo</i>, kaj la datrevenon de la publikigo de kelkaj tre gravaj hispanaj verkoj tradukitaj en Esperanton. Konkrete, la “Rimoj” de Gustavo Adolfo Bécquer (“Kun sopira koro” en Esperanto) kaj la “Cigana Romancaro” de Federico García Lorca.</p><p>Kaj kiel modesta komplemento, mi nun taksis interesa la enretigo de du tekstoj rilatantaj al tiuj du verkoj, kiun mi prokrastis ĝis nun. Sed nun <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/becquer.htm">tie ĉi</a> oni povas legi la rimon LIII, unu el la plej konataj de ĉiuj hispanoj (<span lang="es"><i>volverán las oscuras golondrinas...</i></span>). Kaj <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/abc.htm">tie ĉi</a> tekston en la hispana, kiun la tre grava poeto Gerardo Diego, samgeneracia kolego de Lorca, publikigis en elstara loko de tiam tre grava ĵurnalo ABC antaŭ kelkaj 40 jaroj, okaze de la traduko esperanten de tiu <i>Cigana Romancaro</i> (kiu, tiele, estas la titolo de la artikolo). Ĝi entenas la komencon de romanco, ankaŭ unu el la plej konataj de preskaŭ ĉiu hispano (<span lang="es"><i>verde, que te quiero verde...</i></span>), kiun vi povas legi esperante en <a href="http://molokaplus.blogspot.com/2008/06/somnambula-romano.html" target="_blank">alia blogo</a>. Mi esperas ke ambaŭ restos atentindaj.</p><p>Sed, plej grave, oni memoru ke la plej laborinta por la kongreso estis <a target="_blank" href="http://www.ipernity.com/home/alejandro.pareja">Alejandro</a>. <span lang="es"><i>¡Gracias!</i></span></p><p><i><span style="font-size:85%;">POSTNOTO: Informas min la amiko Juan Azcuénaga ke la konkreta dato de la publikigo de la artikolo de Gerardo Diego en ĵurnalo estis la 17-a de oktobro 1972. Dankon.</span><br /></i></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-22548315543136083412008-07-02T23:08:00.001+02:002008-07-02T23:12:38.937+02:00Profesieco (dua parto)<p>Kiel daŭrigo de la <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/06/profesieco.htm">antaŭhieraŭa artikolo</a>, mi volas pritrakti du pliajn aspektojn kiuj ja diferencas la esperantan movadon disde la entreprenoj. Tiujn ĉi du ni ja devus pli atenti, kaj ni devus lerni, se ni volas esti <span style="font-style: italic;">profesiecaj</span>.</p><p></p><p>(Mi klarigu tuj en la komenco ke mi ne intencas doni lecionojn, ĉar mi diras tion ĉi ankaŭ al mi mem: kiel mi diris en la antaŭa teksto, mi laboras en privata entrepreno, sed mi ne konsideras min bona mastrumanto)</p><p>La unua trajto de profesieca aktivado estas la <span style="font-weight: bold;">respondeco</span>. En la entreprenoj ekzistas hierarkioj, kaj aŭtoritato. La eco de tiuj ĉi du konceptoj ŝanĝiĝadis en la lastaj tempoj, kaj en multaj nuntempaj firmaoj la aŭtoritato ne montriĝas en la trudo kaj ordono. Sed klaras ĉiukaze kiu devas decidi en kazo de konflikto aŭ malkonkordo. En nia movado tio ne okazas, neniam okazos kaj probable eĉ ne devas okazi. </p><p>Sed tio ne signifas ke ni ne devus strebi al la fiksado de respondecoj. Kiu devas zorgi pri kio, kaj kiu devas ekspliki kion oni faris kaj kion ne, kiuj estis la atingoj kaj la eraroj. Kiu kunordigas difinitan agadon, kiu faru kion, kun kiuj rimedoj kaj en kioma tempo.</p><p>Ni estas anarĥiema movado, kun manko de skipa spirito, kaj timo doni kaj ricevi organizajn respondecojn.</p><p>Tio probable neeviteblas: ni estas ĉefe volontula movado, sen klara hierarkio, formita el homoj kun multaj aliaj devoj, profesiaj kaj familiaj. Sed kiam oni parolas pri manko de profesieco, tiu estas la plej grava punkto kiun ni devus atenti. Mi ripetas: tio eble estas neevitebla, sed se iam vi plendas pro manko de profesieco, demandu al vi mem ĉu vi pretas subiĝi al la disciplino de skipa laboro.</p><p>La dua trajto de profesieca laboro kiu mankas ĉe ni estas la <span style="font-weight: bold;">mezurado de celoj</span>. La plenumado de la celo de entrepreno baziĝas sur objektivaj nombroj. Oni malofte taksas vian agadon per eteraj konceptoj kiel “mi faris kion mi povis”, aŭ “mi semis kaj iam alvenos la rikolto”.</p><p>Ŝajnas al mi ke la esperanta movado nun ne plu havas klarajn celojn, kaj krome ne scias kiel mezuri ilin. Kaj ankaŭ en la pli konkretaj aktivadoj ni tre malofte mezuras ilian efikon. Ni ne scias kioman interesiĝon per iu agado ni sukcesis atingi, aŭ kiomajn lernantojn ni altiris, aŭ kiomajn esperantistojn (mezurite per objektiva kriterio) ni kreis.</p><p>Por doni pintan ekzemplon: Ni konsideras malbenita la plej oftan demandon kiun oni faras al ni: “kiom da homoj parolas Esperanton en la mondo?” Kompreneble, mi scias kiel malfacile estas estas tion kalkuli, kaj mi mem foje donis svagajn respondojn en publikaj intervjuoj. Sed mi konvinkiĝis ke la demando tute sencas, kaj ke ni devus havi manieron respondi ĝin, sen doni la impreson ke ni eskapas la veron.</p><p>Same, ni devus havi konkretajn mezurilojn por aliaj variabloj kiujn oni demandos al ni: kiom da esperantistoj ekzistas en nia lando/regiono/urbo, kiom da anoj havas nia asocio, kiom da libroj/diskoj oni eldonas aŭ vendas. </p><p>Sed plej grave el profesieca vidpunkto: ni devas havi klarajn celojn pri tio sur kiujn el tiuj variabloj ni deziras influi, kion ni deziras atingi, kiel ni povas tion mezuri, kaj kiel ni kontrolos ĉu kaj kiel ni tion sukcesis aŭ ne.</p><p>Kiel oni diras en profesia mastrumado: “kio ne estas kontoj, tio estas rakontoj”.</p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-22700176020555572842008-06-30T21:22:00.003+02:002008-07-02T23:18:11.339+02:00Profesieco<p>Lastatempa diskuto pri taktikoj, strategioj kaj agadmaniero de la Esperanto-organizaĵoj, en kiu mi partoprenis, menciis denove, kiel tiom ofte, la magian vorton <span style="font-style: italic;">“profesieco”</span>. Ni aŭdas aŭ legas: nia movado devas esti profesieca, devas agi profesie. Foje tio signifas ke oni devas dungi aktivulojn, sed, ĉar tio ĝenerable maleblas, la subkompreniga aserto — eĉ se ne ĉiam oni tion diras — signifas: “kiel privata entrepreno”, tio estas, <span style="font-style: italic;">bonkvalite</span>.</p><p>Mi tamen pensas ke en tiu frazo enestas miskompreno.</p><p>Mi estas probable minoritato ene de la esperantistaro en tio ke <a href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/album/44492">mi laboras en privata entrepreno</a>. Plejmulto de la esperantistoj kiujn mi konas falas en tri kategorioj: studentoj, emerituloj, publikservantoj. Estas logike: por agado en la movado necesas tempo, kaj laborantoj en privataj entreprenoj tre ofte dediĉas pli da tempo kaj fortostreĉo al la laboro, kaj apenaŭ restas tempo kaj emo al forta agado en same serioza celo. Eĉ inter la profesiaj laboristoj por Esperanto estas escepto ke tiu agado organiziĝu en formo de entrepreno. Ili laboras ĉu memstare, ĉu en asocio/fondaĵo/NRO.</p><p>Inter personoj ne laborantaj en entrepreno, oni ofte trovas idealigon de la trajtoj de tiuj ĉi. Oni pensas ke la kvalito kaj efikeco de la privata laboro estas pli granda. Precipe inter laboristoj de la ŝtata sektoro — kaj inter la esperantistoj kompare oftas publikservantoj (speciale instruistoj) — ekzistas la vidpunkto, mi eĉ dirus la minuskomplekso, ke ilia sektoro estas malpli efika, kaj principe eĉ pli fuŝa. Oni pensas ke la privata entrepreno sinonimas efikecon, efektivecon kaj kvaliton.</p><p>Mi devas diri ke tio estas miraĝo. La laboro en la privata entrepreno ne pli kvalitas ol tiu en la publika sektoro. Eĉ male. La ŝtato havas aliajn postulojn, kaj povas investi pli da homoj kaj tempo por krei pli bonan produkton. Mi aldonu ke kiam privata entrepreno parolas pri kvalito, oni ne parolas pri <span style="font-style: italic;">bona laboro</span>, sed pri <span style="font-style: italic;">satisfakcio (kontentigo) de la kliento</span>, laŭ difino tre tipa de la literaturo pri kvalitmastrumado. Tamen ni konsciu ke la klienton ofte ne kontentigas la bona produkto, sed la prezo, la priservado, la atento aŭ la marko.</p><p>La ĉefa trajto de la entrepreno ne estas krei produkton aŭ servon perfektan. La celo estas krei produkton aŭ servon profiteblan, kies kostoj estas pli malaltaj ol la prezo per kiu oni ĝin vendos. Kaj la prioritatoj rilate al kvalito estas jenaj:<img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/triangulo.JPG" title="triangulo" align="right" border="0" width="150" /></p><ol><li>Fari ion</li><li>Fari ion pli bone (ol antaŭe aŭ ol la ceteraj)</li><li>Fari ion bone</li><li>Fari ion perfekte</li></ol><p>Kompreneble, la idealo estus fari ĉion perfekte. Sed se la strebado al perfekteco igas vin prokrasti la liveradon, aŭ fariĝas tro kosta, forgesu pri tiu celo: strebu simple al boneco. Kaj same: oni ne strebu al boneco se tio estas tro kosta (por vi aŭ viaj klientoj), aŭ se ĝi postulas tro da peno (en tempo, mono aŭ laborfortoj). La plej granda postulo estas fari vian laboron ĉiam pli bona ol antaŭe, kaj pli bone ol la konkurenco. Kaj ĉiukaze, FARU. Ne restu senmove pro timo erari aŭ fuŝi. Se vi tiom prokrastas vian agadon por atingi perfektecon, ke vi ne finas ĝin, tio estas la plej granda <span style="font-style: italic;">peko </span>de via laboro.</p><p>La entrepreno pretas akcepti erarojn, eĉ fuŝaĵojn. Kompreneble, oni ne akceptas eternajn fuŝantojn. Sed oni povas pardoni unuopajn fuŝojn, se tiuj ekvilibriĝas kun postaj aŭ antaŭaj sukcesoj. Mi ne volas ĝeneraligi, kaj ja povas okazi ke via entrepreno, aŭ via konkreta ĉefo, ne akceptos konkretan grandan eraron, kaj punos vin. Sed ĝenerale kion la entreprenoj ne toleras estas la neaktivado.</p><p>Nia movado tamen tro timas erarojn. Ni havas en nia historio multajn ekzemplojn de eternaj fuŝuloj, pro troa senpripensa entuziasmo, kaj mi pensas ke ni vojaĝis al la alia ekstremo: ni tro bremsas nin mem por ne aspekti stranguloj aŭ sektuloj. Tio ofte kondukas al timo aktivi, kaj al memskurĝado kiam iu eraras.</p><p>Tamen, mi pensas ke la ekstera senhalta aktivado nepras. Ni ne plu troviĝas en tiu epoko en kiu ĉiuj konis nian lingvon kaj movadon, kaj eventuale povus havi misan bildon pri ni. Ni nun frontas ĉefe malkonon: aŭ oni ne konas eĉ nian ekziston (ĉefe inter la plej juna generacio) aŭ oni pensas ke ni estingiĝis (precipe inter la plej maljuna). Ni devas elpaŝi kaj montri nin, ni devas pruvi ke ni ekzistas kaj ke <a href="http://www.liberafolio.org/2007/normalalingvo">ni estas normalaj</a>.</p><p>Mi trovas multajn rezistojn por elpaŝi publike. Iuj hontas, aliaj timas. Kaj aliaj tre seniluziiĝas kiam ni ne ricevas ĝeneralajn kaj entuziasmajn respondojn al niaj alvokoj. Sed en profesieca entrepreno por rikolti oni devas tre multe semi. La kampanjoj ne nepre trovas amasan respondon, kaj plejofte inter la reagoj la ega plejmulto indiferentas kaj granda proporcio povas eĉ reagi negative. Tio ne necese malkonvenas, kondiĉe ke la pozitivaj respondoj superu la efikon de la negativaj kaj la koston de la propagando.</p><p>Komprenu min: mi ne deziras pravigi fuŝaĵojn. Des malpli fuŝulojn, kaj al kelkaj mi tranĉus ilian manon por ke ili ne plu agu. Mi ankaŭ ne volas pledi por aventuraj kampanjoj. Kaj eĉ ne volas doni lecionojn pri merkatiko, interalie ĉar mia profesia specialiĝo sufiĉe malproksimas de tiu branĉo. </p><p>Mi nur volas atentigi ke, <span style="font-weight: bold;">el profesieca vidpunkto, la timo erari estas pli negativa ol la eraro mem</span>.</p><p>Nia movado ja posedas aliajn trajtojn kiuj malprosimigas ĝin disde la profesiecaj entreprenoj. Sed ĉar la artikolo jam fariĝis tro longa, tiujn mi pritraktos <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/07/profesieco-dua-parto.htm">[post]morgaŭ</a>.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-89006858272842504552008-06-29T22:00:00.002+02:002008-06-29T22:29:37.307+02:00Ridi en Esperanto<span style="font-weight: bold;">Espero katolika</span><br />Du kanonikoj babilas:<br />— Ĉu vi kredas, ke ni spertos antaŭ nia morto la edziĝorajton de la katolikaj pastroj?<br />— Se ne ni mem, do almenaŭ niaj infanoj.<br /><br /><div style="text-align: center;"><a href="http://wordle.net/gallery/wrdl/38898/krukokajbaniko" title="Wordle: krukokajbaniko"><img src="http://wordle.net/thumb/wrdl/38898/krukokajbaniko" style="border: 1px solid rgb(221, 221, 221); padding: 4px; width: 469px; height: 364px;" /></a><br /></div><br />Mi tre ŝatas la verkojn de Beaucaire. Ili estas la plej <a href="http://www.delbarrio.eu/humor.htm">bona ekzemplo</a> ke nia lingvo taŭgas por ĉio. Ke oni povas fari maldecajn kaj malprudajn ŝercojn, kaj samtempe utiligi ke Esperanto jam havas propran kulturon (notu <a href="http://www.esperokatolika.org/">la titolon de la ŝerco</a>!)<br /><br />Hieraŭ mi denove legis pecon de "Kruko kaj Baniko el Bervalo", kaj decidis krei la suban bildon kiel omaĝon. Mi ne scias ĉu oni bone legos ĝin, kaj tiukaze klaku en ĝin por iri al la originalo. Kaj poste iru al la libro: ni havas la bonŝancon ke ĝi estas rete alirebla.<br /><a href="http://esperanto-mv.pp.ru/Kruko/index.html">http://esperanto-mv.pp.ru/Kruko/index.html</a><br /><a href="http://www.luin.se/inko/050-3.pdf">http://www.luin.se/inko/050-3.pdf </a><br />Ridi en Esperanto, kia plezuro!Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-51425993807077194522008-06-15T21:10:00.005+02:002008-06-21T23:45:07.943+02:00Centmil artikoloj<p>Artikolo pri la <a href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Monfalsado">monfalsado</a> fariĝis la 100.000-a en la esperantlingva versio de la reta enciklopedio <a href="http://eo.wikipedia.org/"><span style="font-weight: bold;">Wikipedia</span></a>.</p><p>Jen oni povas trovi <a href="http://www.soitu.es/participacion/2008/06/15/u/tonyo_1213536127.html">hispanlingvan komunikon</a> pri la mejloŝtono, fariĝintan <a href="http://meneame.net/story/wikipedia-esperanto-ha-alcanzado-100.000-articulos">ĉefpaĝa novaĵo</a> en la socia reto <a href="http://meneame.net/"><span style="font-style: italic;">Menéame</span></a>.</p><p>Oni ja povas konstati ke estas artikoloj ĉiutipaj, kaj denove pruviĝas ke, kiel oni multfoje diras, Vikipedio ne estas enciklopedio jam farita, sed farata. Ĉeestas multaj tre magraj tekstoj, sed ankaŭ aliaj eĉ <i>tro</i> grandaj, kiel oni povas konstati <a href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipedio:Elstaraj_artikoloj" title="http://eo.wikipedia.org/wiki/Vikipedio:Elstaraj_artikoloj" rel="nofollow">tie ĉi</a> aŭ <a href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Elstaraj_artikoloj" title="http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Elstaraj_artikoloj" rel="nofollow">tie ĉi</a>. Mi ŝatas atentigi pri la amplekso kaj kvalito de la artikoloj pri hispanlingvaj verkistoj: <a href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Hispanlingva_literaturo" title="http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Hispanlingva_literaturo" rel="nofollow">tie ĉi</a> aŭ <a href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Hispanlingvaj_verkistoj" title="http://eo.wikipedia.org/wiki/Kategorio:Hispanlingvaj_verkistoj" rel="nofollow">tie ĉi</a>. Bonan konsultadon!</p><p style="font-style: italic;"><b>AKTUALIGO</b>: Tiu ĉi novaĵo fariĝis la okazo por intervjuo en la <a href="http://www.rtve.es/programas/asuntospropios">vespera programo</a> de la unua ĉeno de la ŝtata Radio. Jen vi povas aŭskulti <a href="http://www.ipernity.com/doc/mpancorbo/2242143/">Manolo-n</a>.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-75565477816352569052008-06-09T23:06:00.004+02:002008-06-21T23:49:33.594+02:00La futbalaj konspiroj de la Centra Oficejo<p>Min iom puzlis la demarŝoj faritaj de la estraranoj de UEA por organizi la Universalan Kongreson de la jaro 2010.</p><p>Kiel eble vi jam scias tiu estas tre grava jaro, multe pli ol la datreveno de Esperanto, aŭ de UEA. Ĝi estas la jaro kiam oni ludos la Mondan Ĉampionecon de Futbalo!</p><p>Kaj memoru la regulon atingitan dum la lastaj jaroj: en tiu ĉampionludo venkas la lando kie oni organizas la Universalan Kongreson. Mi informis pri tio <a href="http://www.delbarrio.eu/2006/07/venkos-italio-tion-decidis-uea.htm" target="_blank">antaŭ du jaroj</a>, kaj ĉefe atentigis pri la respondeco kiun portas nia decido. </p><p>Kaj jen la nekomprenebla sinteno de nia Estraro kaj Centra Oficejo: ili enketas ĉe nefutbolemaj landoj <a href="http://www.liberafolio.org/2008/bullerkubo">kiaj Kubo</a>!</p><p><a href="http://uea.org/kongresoj/uk_2008.html" target="_blank"><img title="Universala Kongreso de Esperanto 2008" src="http://www.delbarrio.eu/blogo/uk2008.png" width="210" align="right" border="0" /></a>Kaj subite mi ĵus komprenis la manovradon: ili ruze koncentriĝis al la Eŭropa Ĉampionludo! Jes, oni ĵus diris al mi Nederlando venkis en tre bona matĉo la nunan mondan ĉampionon, kaj la lumo fariĝis. La roterdamaj oficistoj ĉion organizis por ke, sub la preteksto de la <a href="http://www.esperanto.es/hef/index.php?option=com_content&view=article&id=215&Itemid=235" target="_blank">centa datreveno de UEA</a>, Nederlando venku en 2008.</p><p>Sed sciu ke via konspiran agon oni jam malkovris, kaj ke tion mi jam anoncis eĉ <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/06/campeonato-de-futbol-europeo.htm" target="_blank">ekster Esperantujo</a>.</p><p>Se mi estus futbalemulo, mi eĉ pretus konvinki mian landan asocion por konkuri por la Kongreso de 2010. Sed eble estas pli bone ke Kubo havu la ŝancon venki en alia ĉampioneco, tiu de la libero, la justeco kaj la paca reformo.</p><p><i><B>AKTUALIGO</B> (21-a de junio): Mi eraris! UEA, pardonu pro la falsa akuzo, mi pentas.</i></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-90883266544523736742008-06-04T23:11:00.005+02:002008-06-08T23:57:08.118+02:00Germane hispanuje<p>La gazeto <a href="http://www.costanachrichten.com/" target="_blank"><i>Costa del Sol Nachrichten</i></a>, celita al la germana komunumo loĝanta en la <i>Suna Marbordo</i>, en la turisma areo ĉirkaŭ Malago en Hispanio, ĵus publikigis sespaĝan dosieron pri Esperanto: <a style="font-style: italic;" target="_blank" href="http://www.costanachrichten.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1071&Itemid=96">Mit Esperanto durch die Welt</a> (numero 608, 29-a de majo)<a href="http://www.delbarrio.eu/blogo/nachrichten.jpg" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/nachrichten.jpg" title="Stiftungsdirektor del Barrio bei einer Präsentation von Werken in Esperanto." align="right" border="0" width="280" /></a></p><p>Tre komplete kaj precize farita. Se vi havas konton en Ipernity, vi povas legi tie ĉi la tutan dosieron <a href="http://www.ipernity.com/doc/sencay/2132688/in/album/69215">en pdf</a>, danke al la kunlaboro de <a href="http://www.ipernity.com/home/28697">Julio Herrero</a>.</p><p>Krome, mi enretigis tie ĉi <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/06/sprachliche-barrieren-abbauen.html">unu artikolon</a>. Ja estas la unua fojo ke oni nomis min Herr del Barrio!</p><p><span style="font-style: italic;"><span style="font-size:85%;">[AKTUALIGO: La tuta dosiero estas nun legebla en la <a href="http://www.ipernity.com/blog/sencay/68980" target="_blank">retejo de Lars Sözüer</a>]</span></span><br /></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-54342434648925861422008-05-27T19:22:00.002+02:002008-05-27T19:34:03.351+02:00Historio en Sennaciulo<p>La lasta numero de <i><a target="_blank" href="http://www.satesperanto.org/-2008-.html">Sennaciulo</a></i>, la gazeto de <a target="_blank" href="http://www.satesperanto.org/">SAT</a>, entenis dosieron pri historio. La tri unuajn paĝojn de la revuo vi povas <a target="_blank" href="http://www.satesperanto.org/IMG/pdf/sulo1234.pdf">elŝuti en tiu ĉi adreso, pdf-e</a>.</p>Jen la titoloj de la ĉefaj artikoloj:<ul><li><a target="_blank" href="http://home.arcor.de/gmickle/skk/index.html">Gary Mickle</a>: "Kiel la laborista Esperanto-asocio en Germanio refondiĝis"</li><li>A.C. Grayling (tradukis <a target="_blank" href="http://www.karapaco.de/">karapacanoj</a>): "Aŭtuna promeno al la tombo de Karl Marx sur la tombejo Highgate en Londono"</li><li><a target="_blank" href="http://users.pandora.be/jakvo/Esperanto/Universalisto.html">Djémil Kessous</a>: "Oni finfinu tiujn historiaĵojn"</li><li><a target="_blank" href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Detlev_Blanke">Detlev Blanke</a>: "Kiel konservi niajn historiajn tradiciojn kaj materialojn?"</li><li>En la paĝoj de la fako <a style="font-style: italic;" target="_blank" href="http://www.satesperanto.org/-SAT-Kulturo-.html">SAT-Kulturo</a>: "Spitzberg – Bidermajra honestulo kaj revoluciulo"</li></ul> <p><a href="http://www.satesperanto.org/-Sennaciulo-.html" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/sulo.jpg" title="Sennaciulo, dosiero pri historio" align="right" border="0" width="250" /></a>Mi mem havis la ŝancon verki la enkondukon. Mi kopias ĉi-sube la bazan parton, kun la espero ke tiu ĉi teksto povas instigi vin pripensi aŭ komenti.</p><blockquote>[...]Tio vekas la demandon pri la intereso de la studoj pri historio. Historio estas fascina afero, kaj la lastatempa sukceso en multaj landoj de tiu nova fako literatura, la historia romano, pruvas tiun altiron. Ankaŭ la debatoj en la publika areno pri la historio kaj la memoro montras, kiom povas gravi tiuj aferoj kiu, pro sia naturo mem, tre malofte influas la nunajn kaj estontajn materialajn kondiĉojn de la homoj. <p></p><p><b>Kial do Historio gravas?</b></p><p>Iuj povas diri, ke por lerni el la pasintaj eraroj. Permesu ke mi dubu: neniam mi vidis ke iu ajn homo aŭ grupo korektis sian agadon surbaze de la studado pri la okazintaĵoj suferitaj de siaj antaŭuloj, des malpli pro tio legita aŭ spektita pri la pasinto de aliuloj. Pli ofte aspektas kvazaŭ oni uzas la historion por pravigi siajn antaŭjuĝojn, aŭ por flegi sian identecon kaj grupapartenecon. Ĉu por fieri pri la agadoj de niaj antaŭuloj, eĉ se ili tute ne estas fierindaj aŭ estis mensogaj aŭ apenaŭ havas rilaton kun nia vivo, ĉu por plendi kaj viktimi.</p><p>Eĉ en nia kampo, la laborista historio, la debatoj pri la ĝusta strategio apenaŭ konsideras la spertojn suferitajn, la strategiojn kiuj sukcesis aŭ fiaskis. Por meti ekzemplon, mi klare observas ke debatoj pri la hispana milito kaj la dumaj agadoj de la laboristaj asocioj apenaŭ kondukas al la kritika ekzamenado, sed plej ofte al la sinpravigo kaj la interriproĉo.</p><p>Tio estas des pli rimarkinda kiam temas pri ŝtataj aŭ naciaj historioj, en kiuj malfacile troveblas lernemo, sed en kiuj preskaŭ ĉiam oni sin okupas pri la flegado de tiu nacia spirito, serĉanta potencon aŭ venĝemon. Feliĉe, lastatempe alvenis novaĵoj pri kreado de interpaciĝaj iniciatoj, el kiu la komuna libro pri historio de orientaziaj landoj, nun trovebla en Esperanto, estas unu el la plej notindaj ekzemploj [...]</p></blockquote><p>Unuopaj numeroj kaj abonoj de <i>Sennaciulo</i> estas mendeblaj <a target="_blank" href="http://www.satesperanto.org/-Sennaciulo-.html">ĉe la redakcio</a>.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-13129221197623587972008-05-24T17:04:00.004+02:002008-05-24T17:17:24.508+02:00Kvazaŭ alia ĝin verkis<p>Mi komentis en <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/05/traducir-numeros.htm">lasta artikolo</a> kiom malfacilas bone traduki, kaj la sensaciojn ricevitajn legante tradukitan tekston. Pli kurioze estas legi <i>propran</i> tekston tradukitan en alian lingvon fare de alia homo. Tio jam okazis al mi en pasintaj okazoj, kaj eble mi jam menciis ĝin, sed mi ĵus nun havis la saman sensacion kvazaŭ propran tekston verkis alia. Kaj ne ke oni tion faris mise: tute male, ĝi aspektas simple malsama.</p><p><a target="_blank" href="http://www.nodo50.org/esperanto/lanti.htm" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/queeseo/lanti.gif" alt="Lanti" align="right" border="0" width="150" /></a>La teksto ĵus publikigita estas <a target="_blank" href="http://www.esperanto-sat.info/article1136.html">versio en la franca</a> de mia artikolo pri <a href="http://www.nodo50.org/esperanto/lanti.htm" target="_blank">Eŭgeno Lanti, <i>la sennaciisto</i></a>. Mi ankaŭ devus mencii <a target="_blank" href="http://www.esperanto-sat.info/article1138.html">alian</a> de paragrafo de <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/04/inter-kioto-kaj-tibeto.htm">pasinta artikolo</a> de tiu ĉi blogo, kaj aldoni la <a target="_blank" href="http://www.esperanto-sat.info/article1135.html">pdf-an kunan ligon</a> de la Gazetara Servo de <a href="http://www.esperanto-sat.info/" target="_blank"><i>SAT-Amikaro</i></a>)</p><p>La senton mi jam ricevis antaŭe, okaze de la versio de la sama artikolo <a target="_blank" href="http://home.arcor.de/gmickle/skk/92lanti_en.html">en la angla</a>, kvankam mi devus agnoski (por fari la kolekton pli kompleta) ke la strangeco estis pli granda, pro malsamaj kialoj, kiam la tradukoj fariĝis <a target="_blank" href="http://www.nodo50.org/esperanto/artik68ct.htm">en la katalunan</a> aŭ <a target="_blank" href="http://www.satesperanto.org/article587,587.html">la japanan</a>!</p><p>Sed la fascino estis ĝis nun maksimuma en alia escepta okazo: mia teksto pri la tradukoj de Donkiĥoto, kies originalo en la hispana troviĝas <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/quijote.htm">tie ĉi</a>, kaj kies <a href="http://www.esperanto-es.org/quijote/donquijoteenesperanto_esp.htm" target="_blank">version en Esperanto</a>, publikigitan en la libro <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2006/03/kulmina-juvelo.htm">“Donkiĥoto parolas Esperanton”</a>, ne faris mi mem, sed <a target="_blank" href="http://www.ipernity.com/home/alejandro.pareja">amiko</a>.</p><p>Kiel dirite, tradukado estas arto tre malfacila kaj tre malmulte agnoskata. Mi ja agnoskas ĝin. Kaj tre dankas.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-66818785444537053202008-05-13T23:17:00.002+02:002008-05-13T23:30:57.753+02:00Traduki sciencon<p>Mi jam prenis la decidon: mi ne plu legos tradukitajn verkojn pri scienco, se mi eĉ nur proksimume kapablas legi la originalan lingvon kaj sukcesas akiri la originalan verkon. </p><p>Mi jam laciĝis legi malbonajn tradukojn, kaj preferas fari miajn proprajn erarojn. Mi precizigas ke mi parolas pri la verkoj tradukitaj en mian lingvon, la hispanan, kaj pri fakaj tekstoj, ne nur pri pura scienco, sed ankaŭ pri historio, sociologio aŭ similaj fakoj.</p><p>Re kaj re oni trovas la saman problemon: vi povas tuj diveni kiun specialiĝon havas la tradukisto. Povas okazi jen ke la tradukon faris profesiulo filologia, do bona tradukanto, kiu nenion scias pri la specifa scienca fako kiun li versias. Aŭ oni taskis tion al scienculo kiu faras travideblajn lingvajn erarojn.</p><p>Por montri ekzemplojn de la unua kazo, mi ne malofte trovas bizarajn tradukojn de io tiel komuna kiel la ĥemiaj elementoj, inter kiuj foje eĉ amuze videblas konfuzo inter <i>silicio</i> kaj <i>silikono</i>. La duan kazon oni vidas kiam oni legas la vortojn “actual” aŭ “eventual” en la senco anglalingva, kiu tute ne koincidas kun la hispana aŭ la esperanta. </p><p>En <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/05/traducir-numeros.htm">mia hispanlingva blogo</a> mi donis kelkajn pliajn ekzemplojn, kaj specife mi koncentriĝis en unu kiu igis min preni la supre menciitan decidon, kaj kiu eble surprizigos vin: la eraroj en la traduko de nombroj.</p><h3>Traduki nombrojn</h3><p><a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="http://www.fundacionrafaeldelpino.es/inicio.asp?canal=&enlace=visorpagina.asp?cod_pag=489"><img style="margin: 0pt 10px 10px 0pt; float: left; cursor: pointer; width: 138px; height: 200px;" src="http://www.fundacionrafaeldelpino.es/images/Publicaciones/Exploradores.jpg" alt="" border="0" /></a>Jes, foje necesas <i>traduki nombrojn</i>. Ne nur konverti ilin, kiam temas pri malsamaj unuoj, sed adapti la rezulton al la kutimoj de la celita lingvo. Por denove montri ekzemplon: oni povas diveni la lingvon en kiu estis unue verkita la lasta libro pri esplorado de la profesoro <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Felipe_Fern%C3%A1ndez-Armesto">Felipe Fernández-Armesto</a>. Malgraŭ la nomo de la aŭtoro, ne temas pri la hispana, sed pri la angla. Kaj tio ĉar en la hispana versio aperas tre ofte esprimoj kiel “li trairis 16.000 kilometrojn”, aŭ “li mezuris preskaŭ 3.200 kilometrojn da marbordo”, aŭ ili “antaŭeniris en fronto ĉirkaŭ 160 kilometrojn larĝa”. Neniu iam parolas pri “ĉirkaŭ 160 kilometroj”. La konverto de “100 mejloj” ja estas “160 kilometroj”, sed la vera traduko de “ĉirkaŭ 100 mejloj” pli proksimas al “ĉirkaŭ 150 kilometroj”.</p><p>Tion ĉi malofte konscias beletraj tradukistoj, kiuj pli emas al la adorado de la ekzaktaj ciferoj, dum sciencistoj pli konscias ke tro da decimaloj povas riveli misgvidan precizecon. Fakte, mi rekomendas atenti la troan ĉeeston de obloj de la nombro 1,6 en ĵurnalistaj tekstoj, kiel spuro ke la fonto de la informo estas anglosaksa (ekzemple, la usonaj trupoj en milita novaĵo).</p><p>Atentu: mi ne deziras kulpigi la tradukistojn, kiuj plejofte estas bonaj profesiuloj en sia kampo. La kulpon en tiu ĉi kazo devas surporti la eldonejoj, kiuj ne konscias ke por traduki fakajn verkojn, kontraste al beletraj, necesas du lertecoj, tre malofte troveblaj en la sama persono: la filologia kaj la fakscienca. Do, necesus almenaŭ du profesiuloj, unu por traduki kaj alia por revizii.</p><p>Mi ja multe spertis la malfacilaĵojn en la tradukado, kiam mi mem klopodis praktiki tiun ĉi arton. Eĉ pli, kiam mi verkas tiujn ĉi tekstojn en du lingvoj en miaj du blogoj, mi ofte pensas ke bona observanto kapablus diveni kiu estis la unua versio kaj kiu estis la adaptita. Pro tio tiom necesas fari postan reviziadon en la esperantaj tradukoj. Kaj tie ĉi mi jam ne parolas nur pri faksciencaj libroj.</p><h3>Mia plejŝatata traduka eraro</h3><p><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/asimov.jpg" alt="La tragedia de la luna, de Asimov" align="right" width="130" />Mi volas fini per mia favorita traduka eraro, kiu ja venas el libro pri scienco, sed kiu havas alian tute malsimilan karakteron: ĝi forgesis la oran regulon, ke oni ne tradukas vortojn sed ideojn. Kaj tio kondukas al eraro ne de vorto aŭ frazo, sed <i>de tuta artikolo</i>.</p><p>Temas pri malnova traduko en la hispanan de libro de Isaac Asimov, “La tragedio de la luno” kaj specife de unu ĝia artikolo: “Perdita en la ne-tradukado”. En ĝi Asimov traktas la <a href="http://steve-and-pattie.com/esperantujo/biblio/08-rut.html">biblian libron de Rut</a>, kaj asertas ke la nunaj legantoj apenaŭ vere komprenas ĝin, ĉar en la Biblio oni mencias ke Rut estis moabidino, kio nun nenio signifas por ni. Same okazas en la parabolo pri <i>la bona samariano</i>: ni jam supozas ke ĉiuj samarianoj estis bonaj kaj helpemaj. Tial, Asimov sugestas ke oni traduku moabidon aŭ samarianon per <i>nigrulo</i>, kaj nur tiel oni povos kapti la veran signifon de la bibliaj rakontoj. </p><p>Nu, por la hispanoj de la 70-aj jaroj, kiam la libro estis tradukita, la vorto <i>nigrulo</i> surportis preskaŭ la saman efekton kiel <i>moabido</i> aŭ <i>samariano</i> (nuntempe mi ne estas same certa). Tamen, se oni estus uzinta la vorton <i>cigano</i>, oni certe komprenus pli bone la vortojn de Asimov. La tradukisto ne komprenis la sencon, kaj la kerno de la artikolo <i>perdiĝis en la ne-tradukado</i>!</p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-42290057392363939852008-05-10T13:55:00.001+02:002008-05-10T13:58:55.506+02:00Loti kun Zamenhof<p>La <a target="_blank" href="http://www.once.es">Organizo de Hispanaj Blinduloj</a> (konata per la siglo ONCE) estas certe unu el la plej sukcesaj en la tuta mondo, pro siaj laboroj en la integriĝo de blinduloj en la socio. Granda parto de la sukceso ŝuldiĝas al ilia loterio, tre konata en la tuta lando per la nomo “cupón”. Tiu <i>kupono</i>, vendata ĉiutage, kaj kun specialaj premioj en difinitaj tagoj de la semajno, montras foje specialajn bildojn kun diversaj motivoj.</p><p><a href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/1947771" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/Zamenhof-kupono.jpg" title="Loteribileto de la blinduloj kun portreto de doktoro Zamenhof" align="right" border="0" width="290" /></a>La kupono de la venonta sabato 17-a de majo portos la portreton de D-ro Zamenhof. Notu la bildon ĉi-apude, kaj klaku en ĝin por vidi ĝin kun plia detalo. La tekstoj signifas respektive “L.L. Zamenhof, kreinto de Esperanto, pioniro en la kreado de mondo por ĉiuj” kaj “2008, Internacia Jaro de la Lingvoj”. </p><p>La iniciaton por tiu ĉi demarŝo prenis laborgrupo kiu en la sino de Hispana Esperanto-Federacio organizis diversajn agadojn por la kunmemoro de la Internacia Jaro de Lingvoj 2008, koincide kun la centjariĝo de UEA, pri kiu <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/04/iniciatoj-por-la-internacia-jaro-de.htm">mi jam antaŭe blogis</a> kaj pri kiu oni povas legi ankaŭ en <a target="_blank" href="http://www.esperanto.es/projekto08/">http://www.esperanto.es/projekto08/</a>. Sed la grandan meriton oni ŝuldas al la demarŝoj faritaj de nia samideano <a target="_blank" href="http://www.nodo50.org/esperanto/artik65.htm">Pedro Zurita</a>, kiu dum multaj jaroj okupis la postenon de ĝeneralsekretario en la <a target="_blank" href="http://www.worldblindunion.org/es/">Tutmonda Unuiĝo de Blinduloj</a>.</p><p>Fakte, estas longa la historio de la rilato inter blinduloj kaj Esperanto en Hispanio. Nur por citi du kromajn nomojn: aktiva esperantisto estis ĝuste la kvazaŭ fondinto de tiu Nacia Organizaĵo ONCE kaj ties ĉefa reprezentanto inter 1945 kaj 1959, José Ezquerra Bergés. Kaj blinda estis la prezidanto de Hispana Esperanto-Federacio inter 1970 kaj 1977, Ángel Figuerola Auque.</p><p>Brajlan libron oni inkludis en la ekspozicio pri esperanta kulturo okazinta antaŭ kelkaj semajnoj en Madrido. Oni povas vidi ĝin <a target="_blank" href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/1423464">en tiu ĉi foto</a>, en la supra dekstra angulo, sed oni ne bone distingas ĝin ĝuste pro la ecoj de tiaj libroj.</p><p>Se vi estas kolektemulo kaj loĝas ekster Hispanio, vi ankoraŭ povas aĉeti ekzempleron. Hispana Esperanto-Federacio organizis servon por peri la aĉetadon de la loteribileto. La kosto estos 5 eŭroj por du biletoj, inklude de la sendokostoj. La mendon kaj la detalojn pri la pagoproceduro vi povas ricevi en la adreso <i>admin @ esperanto .es</i>. Sed atentu ke vi devas fari tion antaŭ venonta lundo, kaj ke oni sendos ilin tuj post la lotado. </p><p>Kiel mi atentigis iom ŝerce, oni sendos nur nepremiitajn biletojn: imagu kian katastrofon, ke vi gajnos la premion kaj ne povos konservi la bileton!</p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-88863613112507383052008-04-30T20:19:00.002+02:002008-05-24T17:12:12.160+02:00Portempa eskapo el patriotismo<p>Morgaŭ komenciĝas grupo de festoj en mia regiono. Ĵaŭde estas la Unua de majo, dum vendrede la Dua estas la festo de la aŭtonoma regiono de Madrido. Do, okazos feriaro, tre profitinda. En mia kazo, mi vojaĝos al <a href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/album/44266">mia patrujeto</a>.<br /></p><p>Tio havos bonŝancan sekvon: ke mi povos [e]skapi el patriotisma retoriko. Ĉar la Dua okazos la 200-jara datreveno de la leviĝo de la madrida popolo kontraŭ la invado napoleona. Pri la vera karaktero de tiu agado, kaj la paralelo kun nunaj okazintaĵoj alilande mi jam <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/03/la-geografiaj-kaj-historiaj-eraroj-de.htm">blogis antaŭmallonge</a>. La problemo nun troviĝas en tio ke kelkaj tendencoj deziras alproprigi por si tiajn okazintaĵojn por la favorado de speciftendenca hispana naciismo, samtempe reakcia sed kun liberala sinpravigo. Kaj, kiel ofte okazas, la plej bona celo de patrioto estas la <a href="http://www.delbarrio.eu/2007/03/kuriozaj-patriotoj.htm">akuzo kontraŭ sampatrujanoj</a>.<br /></p><p>Do, oni probable vidos ondojn da retoriko inter la madridaj politikistoj, des pli ke la madrida prezidento estas nun la proparolanto de tia tendenco. </p><p>Bonŝance, kiel dirite, mi fuĝas al valeto kie la bruo restas for. Mi multe devos labori, sed, kia mensa ripozo!</p><p></p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-84190465525834879852008-04-24T00:18:00.002+02:002008-05-24T17:18:59.226+02:00Inter Kiĥoto kaj Tibeto<p>Koincidas morgaŭ la 24-an, je la 20,00 horo (centreŭrope), du interesaj aferoj, kiujn mi ne povos ĉeesti samtempe.</p><p>Unue, kiel ĉiuaprile dum la lastaj jaroj ni legos pecon de Don Kiĥoto en Esperanto, en tradicia sinsekva legado de la tuta verko kiun oni organizas en madrida kultura institucio. Vidu ankau:</p><ul><li><a href="http://www.delbarrio.eu/2005/04/esperanta-kihoto-rettelevide.htm">2005</a><br /></li><li><a href="http://www.delbarrio.eu/2006/04/legita-quijote.htm">2006</a><br /></li><li><a href="http://alejandrop.blogspot.com/2007/04/legado-de-don-kihhoto-2007.html">2007</a><br /></li></ul><p>La alia estas la reta babilado kiun Radio Ĉina Internacia organizos por doni la ĉinan vidpunkton pri la okazintaĵoj de Tibeto. Vidu la informon en <a href="http://esperanto.cri.cn">ilia retejo</a>, kaj la komenton en <a href="http://www.liberafolio.org/2008/tibetbabilo"><i>Libera Folio</i></a>. </p><p>Mi devas konfesi ke eble mi apartenas al malnova specio, sed min multe pli interesas la mankoj de ĝeneralaj liberecoj en la tuta lando, la agreso al la laboristaj rajtoj, la koruptado, la mortpuno, la ŝovinismo, la ekstrema kapitalismo, ol la naciaj problemoj en iu specifa provinco kies alternativo ŝajne estas pastraro. Sed tio unua malmulte interesas la okcidentan publikan opinion, kiuj preferas vidi safranajn tunikojn en televido ol mortintajn laboristojn en hasta konstruado de sportaj stadionoj.</p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-78769071861226515302008-04-19T18:56:00.002+02:002008-04-19T19:14:13.972+02:00Iniciatoj por la Internacia Jaro de Lingvoj<p><a href="http://portal.unesco.org/culture/es/ev.php-URL_ID=36576&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/unesko.jpg" title="Afiŝo de Unesko por la Internacia Jaro de Lingvo" align="right" border="0" width="190" /></a>Vi certe jam scias ke 2008 estas la <a target="_blank" href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Internacia_Jaro_de_Lingvoj">Internacia Jaro de Lingvoj</a>. Ĉiuj esperantistoj tion konas. Sed foje ŝajnas ke nur ni interesiĝas pri ĝi. Certe, en hispanlingvaj medioj la Jaro pasas apenaŭ rimarkate. Nek oficialaj organizoj, nek asocioj aŭ institucioj, nek la amaskomunikiloj ĝis nun atentis ĝin. Nur medioj ligitaj al la regionoj kun alia lingvo surprenis iniciatojn. Inter la ŝtato kaj la ĝeneralaj medioj ne nur de Hispanio, sed, kiom mi scias, de Latinameriko, apenaŭ vidiĝas ĝis nun agadoj tiurilate.</p><p>Mi povas diri kun iom da fiero ke preskaŭ la ĉefa forto kiu ĝis nun aperigis informojn pri la Internacia Jaro de la Lingvoj en hispanaj hispanlingvaj medioj estas tute modesta grupo, kiu organizis specifan programon pri la afero: <a target="_blank" href="http://www.esperanto.es/projekto08">la esperantista movado</a>. Mi jam rakontis en pasinta blogero pri unu el la iniciatoj, kiuj havis sufiĉe rimarkindan sukceson, <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/02/kulturo-en-komercejo.htm">la ekspozicio</a> en madrida komerca centro pri la esperanta kulturo. </p><p>Mi ankaŭ <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/03/raporto-en-hispana-televido.htm">rakontis</a> pri la videbleco kiun tiu iniciato donis al ni. Mi nun aldonu ke la iniciato de Hispana Esperanto-Federacio aperis ankaŭ en diversaj aliaj forumoj, eĉ oficialaj: <a target="_blank" href="http://portal.unesco.org/culture/es/ev.php-URL_ID=36576&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html">la portalo de Unesko</a>, la retejo de la Eŭropa Unio pri <a href="http://www.interculturaldialogue2008.eu/421.0.html?&L=3&suid=372&backPID=651&sdescription=&scategory=&sstartdate=2008-02-01&senddate=2008-02-31&slanguages=&scountry=&scity=&sorganizer=&Month=&cHash=386fc61dcb" target="_blank">Interkultura Dialogo</a> aŭ la hispana <a target="_blank" href="http://www.mcu.es/cooperacion/MC/AEDI2008/PartnersEspana.html">Ministerio pri Kulturo</a>. </p><p>La oficialan prezenton ni faris pasintan ĵaŭdon; nu, por esti konkreta, mi mem prezentis ĝin, en kultura centro <i>Domo de Guadalaĥaro en Madrido</i> (Guadalaĥaro, <i>Guadalajara</i>, estas kastilia urbo, ĉefurbo de samnoma provinco; ne temas pri la meksikia urbo). La ĉeesto estis relative kontentiga, kaj mi ĵus enmetis fotojn <a target="_blank" href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/album/61888">en aparta paĝo</a>.</p><p><a href="http://www.uea.org" target="_blank"><img src="http://www.delbarrio.eu/blogo/uea100.jpg" title="100 datreveno de UEA" align="left" border="0" width="150" /></a>Mi volas emfazi la fakton ke tiu ĉi jaro estos granda ŝanco por antaŭenigi nian celon, eĉ se kiel dirite multaj instancoj apenaŭ atentas la celebradon. Sed aliaj sentos sin devigataj ion entrepreni rilate la alvokon de Unuiĝintaj Nacioj, kaj jen povas troviĝi nia oportuneco. Krome, la centjariĝo de <a href="http://www.uea.org" target="_blank">UEA</a> povas esti ankaŭ bona montrilo por ligi la Internacian Jaron al nia movado. En tiu senco, estas disvastiginda la informo pri venonta <a href="http://www.lingvaj-rajtoj.org" target="_blank">Simpozio pri lingvaj rajtoj</a> kiun UEA organizis por venonta 24-a de aprilo en la oficejo de Unuiĝintaj Nacioj en Ĝenevo.<a href="http://www.lingvaj-rajtoj.org" target="_blank"><img src="http://www.linguistic-rights.org/Symposium_Linguistic_Rights_Droits_linguistiques_24_04_2008_UN_Geneva.jpg" title="Simpozio pri lingvaj rajtoj" align="right" border="0" width="280" /></a></p><p>Aparte, mi notis diversajn aktivadojn fare de privataj asocioj aŭ personoj, kiel <a target="_blank" href="http://www.facebook.com/group.php?gid=19666430768">grupo en Facebook</a> aŭ <a href="http://donosborn.org/iyl/index.php" target="_blank">tiu ĉi kalendara vikio</a>, kaj en ĉiuj ili informoj pri Esperanto estis senriproĉe akceptataj. Kaj mi volas fini per la komento kiun la lanĉinto de tiu ĉi lasta retejo sendis al mi: </p><p><blockquote>Cetere, mi ŝatus kuraĝigi la esperantistojn por ke ili plej klopodu dum tiu ĉi jaro. Simila ŝanco ne revenos dum multe da tempo.</blockquote></p><p></p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-35583896182755712562008-04-02T00:13:00.005+02:002008-04-05T00:17:34.160+02:00La leĝo de Tonjo<p>En ĉiuj branĉoj de la scienco pri la naturo kaj la socio ekzistas la t.n. Leĝoj aŭ Principoj, kiuj montras regulojn kaj regulaĵojn. Multaj el ili portas la <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_eponymous_laws" target="_blank">nomojn de la malkovrintoj aŭ disvastigintoj</a>: la Leĝoj de Kepler, la Principo de Heisenberg, la Leĝo de Grimm, la Principo de Peter, la Leĝo de Murphy aŭ la Leĝo de Moore de la komputiloj. </p><p>Post la alveno de la reto, oni observis aliajn regulaĵojn. Mi opinias tre trafa tiun nomatan <a href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Leĝo_de_Godwin" target="_blank">Leĝo de Godwin</a>. Ĝi estas aforismo pri interretaj diskutforumoj, kiu asertas:</p><blockquote>Se reta diskuto sufiĉe longas, la probableco ke aperos komparo kun Hitlero aŭ la nazioj proksimiĝas al 1. </blockquote><p>Se oni sufiĉe atentas kaj partoprenas retforumojn, oni trovas similajn regulaĵojn. Mi specife rimarkis unu regulon kiu afektas esperantajn diskutojn:</p><blockquote>Se reta diskuto sufiĉe longas, la probableco ke ĝi deflankiĝos al diskuto pri gramatikaĵoj aŭ pri la uzata vortigo proksimiĝas al 1. </blockquote><p>Ekzistas tamen notinda diferenco inter la Leĝo de Godwin kaj tiu ĉi. Se en ĝenerala diskuto oni trovas la mencion pri Hitlero, oni povas diri ke la diskuto finiĝis, kaj ke la menciinto "perdis" ĝin, ĉar li aŭ ŝi ne trovis pli bonan pravigon de sia argumentado. En la kazo de Esperanto, la aludo al la lingvaĵo ne nur ne kaŭzas la finon de la debato, sed plivigligas ĝin, tiel ke finfine la unua celo simple forgesiĝas. </p><p>Mi trovis kelkajn ĵusajn kazojn pri tiu ĉi Leĝo en la pasintaj tagoj, sed permesu ke mi ne detaligu ilin tie ĉi: la forto de ajna Leĝo ne troviĝas en la priskribo de pasintaj okazintaĵoj, sed la antaŭvido de estontaj plenumadoj, kaj oni certe trovos tian konfirmon multajn fojojn en la estonto.</p><p>Kaj tiam ni bezonos nomon, por kontroli la pravecon de la hipotezo. Do, sekvante la modelon montritan en la unua paragrafo, plej konvenas doni eponiman nomon. Kaj profitante mian naturan modestecon, mi donas mian permeson ke oni uzu la nomon <i>Leĝo de Tonjo</i>, por ĝi.</p><p>Do, mi ripetu, pli citeble, kaj iom modifite por klareco, laŭ sugesto de amiko: </p><blockquote><span style="font-style: italic; font-weight: bold;">Leĝo de Tonjo:</span> <i>“Ju pli reta diskuto en Esperanto longas, la probableco ke ĝi deflankiĝos al diskuto pri gramatikaĵoj aŭ pri la uzata vortigo des pli (asimptote) proksimiĝas al 1.”</i></blockquote><p>Eble oni konsideras ke la nomo ne estas meritata, aŭ ke alia jam malkovris ĝin (vidu en la komentoj la sugeston ankaŭ nomi ĝin "Leĝo de maksimuma harfendumado"). Tio ne gravas, vi ankaŭ tiam povas plu nomi ĝin Leĝo de Tonjo. Tio simple estus nova pruvo de la <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/Stigler's_law_of_eponymy" target="_blank">Leĝo de Stigler</a>.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-2189288815443815422008-03-23T00:39:00.002+01:002008-03-23T00:45:58.527+01:00Tiu kurioza ludo (kiun mi ne tute komprenas)<p>Mi unuafoje legis pri tiu tutmonda <a target="_blank" href="http://en.wikipedia.org/wiki/Alternate_reality_game">alternativreala ludo</a> <a style="font-style: italic; font-weight: bold;" href="http://www.thelostring.com/" target="_blank">“Trovu la ringon perditan”</a> pere de <a href="http://www.liberafolio.org/2008/trovularingon/" target="_blank"><span style="font-style: italic;">Libera Folio</span></a>.<br /></p><p>Ĝi sendube estos interesa por ludantoj, sed mi devas konfesi ke mi ne ankoraŭ ne komprenas la aferon, kaj ne havas tempon nek paciencon por engaĝiĝi en la ludo. Mi ne tre interesiĝas pri ludoj, rifuzas la modernajn Olimpikojn, kaj finfine ankaŭ malfavoras Makdonaldon, la patronanton de la iniciato. Do, jen kvar kialoj por malatenti ĝin.</p><p>Tamen, mi klopodos ne tute forgesi pri la afero. La unua kialo estas, kompreneble, ke kiel <i>ĝisosta esperantisto</i> mi ne povas ne konsideri la rolon de Esperanto en ĝi, kaj la eblecojn malfermatajn por ke pluraj miloj de homoj, supozeble plejparte junaj, unuafoje ekscios pri la lingvo. Aliflanke, mi ŝatas esti informita pri la novaj tendencoj en la reta medio, eĉ se mi ne nepre ofte sekvas ilin, kaj tiu ĉi estos probable <a target="_blank" href="http://www.news.com/8301-13772_3-9891559-52.html?tag=newsmap">sukcesa nova tendenco</a>.</p><p>Sekve, mi faris prezenton en <a target="_blank" href="http://www.delbarrio.eu/2008/03/mcdonalds-promociona-el-esperanto.htm">mia hispanlingva blogo</a>, kaj klopodos iom disvastigi la iniciaton en la medioj kiujn mi konas. Notu ke pluraj amikoj kreis <a href="http://trovularingonperditan.com/" target="_blank">forumon</a> por helpi la partoprenantojn deĉifri la tekstojn en Esperanto, kaj krome vi povas sekvi la lastajn novaĵojn interalie en la <a href="http://esperanto-usa.org/en/node/1084" target="_blank">blogo de Limako</a>. </p><p>Do, entute permesu konsilon: ne sekvu miajn ekzemplon, baziĝintan en pure personaj antaŭjuĝoj. Mem partoprenu: ĝi sendube povas esti amuza por homoj pli ĝojemaj kaj ludemaj ol mi. Kaj oni ne ofte povas profiti ludon en kiu Esperanto havas rolon.</p><br /><object width="425" height="355"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/0weEArY0rYA&hl=en"></param><param name="wmode" value="transparent"></param><embed src="http://www.youtube.com/v/0weEArY0rYA&hl=en" type="application/x-shockwave-flash" wmode="transparent" width="425" height="355"></embed></object>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-22623672081707660012008-03-21T00:53:00.002+01:002008-03-21T01:01:27.781+01:00Raporto en hispana televido<p>Kiel sekvo de la aktivaĵoj pri kiuj mi informis <a href="http://www.delbarrio.eu/2008/02/kulturo-en-komercejo.htm">en antaŭa artikolo</a>, aperis duminuta raporto en la novaĵprogramo de la dua (kultura) stacio de la ŝtata televido. Vi povas ĝui ĝin, interalie ĉar la plejmulto aperas en Esperanto:</p><br /><object height="355" width="425"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/DGlRiJitKaM&hl=en"><param name="wmode" value="transparent"><embed src="http://www.youtube.com/v/DGlRiJitKaM&hl=en" type="application/x-shockwave-flash" wmode="transparent" height="355" width="425"></embed></object><br /><p>La bildoj ĉe la fino estas pli facile percepteblaj en <a href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/album/52253">mia albumo ĉe Ipernitio</a>. Kaj la rezultoj atingitaj en la radio estas aŭskulteblaj <a href="http://www.ipernity.com/doc/tonyo/home/audio">tie ĉi</a>.</p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-10945952.post-3167707427517227042008-03-20T16:05:00.003+01:002008-03-20T16:16:43.286+01:00La geografiaj kaj historiaj eraroj de Bush<p>Ĉiufoje kiam oni <i>celebras</i> la datrevenon (jam pasis 5 jaroj!) de la invado de Irako fare de la usonaj trupoj, kun la helpo de iuj <i>viziuloj</i> kiel la baldaŭ forgesota <a target="_blank" href="http://www.elperiodico.com/default.asp?idpublicacio_PK=46&idioma=CAS&idnoticia_PK=493147&idseccio_PK=1008">José María Aznar</a>, mi memoras pri la interesa diskutfadeno en la nun agonianta diskutgrupo <a target="_blank" href="http://groups.google.com/group/soc.culture.esperanto/">soc.culture.esperanto</a>, kiun komencis iu partoprenanto kun la nun sarkasme legebla frazo “La irakanoj bonvenigos la koalicion kiel liberigantoj”. </p><p>Kelkajn monatojn poste mi kontribuis al tiu forumo per du tekstoj atentigantaj pri la eblaj kaŭzoj de la eraroj ĉe la invado. Ĉar mi taksas ilin ankoraŭ validaj, eĉ se unu el ili estis duonŝerca, mi nun translokigas ilin al tiu ĉi blogo.</p><h3><a target="_blank" href="http://groups.google.com/group/soc.culture.esperanto/browse_frm/thread/15b8895c149abe22/fc6346b6b57695be#fc6346b6b57695be">La historiaj eraroj de Bush</a></h3><p>Eble kelkaj el la eraroj de Bush rilate la lastan irakan militon ŝuldiĝas al la malkono de historiaj faktoj en aliaj neamerikaj landoj. Eble povas esti interese por vi koni kelkajn paralelaĵojn inter la situacio en Irako kaj kelkaj okazaĵoj en la historio de Hispanio (paralela ne signifas identa; aliflanke, probable la samo okazas por aliaj eŭropaj landoj): </p><p>En 1808 la regantoj en Hispanio estis vere malamataj: ne nur la tiama reĝo sed ĉefe la ĉefministro Godoy. En tiu tempo estis ĝenerale konsiderate ke la progresemo troviĝis en la manoj de la tiama potenco, la napoleona Francujo. Multaj subiĝis al tiu influo, kaj precipe la elitoj favoris ĝin. Tiam Napoleono invadis la duoninsulon (kaj, vi scias, multajn aliajn landojn), esperante esti ricevita kiel liberiganto. </p><p>Sed ial la ĝenerala popolo ne subtenis lin, nek lian proponitan novan ŝtatestron. Ekis rezisto, miksaĵo de la plej reakciaj religiemaj elementoj kun partoj de la plej avangardaj, kiuj estis tiam konataj kiel <span style="font-style: italic;">"malavaruloj"</span>, t.e. <span style="font-style: italic;">"liberaluloj"</span>, el kie la nuna termino. Alia internacia vorto tiam naskiĝis: <span style="font-style: italic;">"gerilo"</span> (hispane: <span style="font-style: italic;">"militeto"</span>). </p><p>Ekzistis liberaluloj kiuj kunlaboris kun la okupaciantoj, la t.n. <span style="font-style: italic;">"francecaj"</span>; certe multaj el ili estas admirindaj (kiel la pentristo Goya, ekzemple), sed ili estis minoritataj.</p><p>La <span style="font-style: italic;">"militeto"</span> estis terura kaj sangoplena. Multnombraj pastroj gvidis trupojn, kaj tre ofte ili estas la plej sangavidaj, ĉar oni semis la diraĵon ke la francoj estis satanuloj. Fine, post la helpo de aliaj trupoj, ĉefe anglaj, kaj la eko de aliaj militlokoj, Napoleono devis retiriĝi. </p><p>Kaj jen la plej malgaja leciono de la afero: la rezulto estis la restarigo de la monarkio kaj la entronigo de <a href="http://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferdinando_la_7-a_de_Hispanio" target="_blank">la plej fia reĝo</a> el la tuta historio hispana, kio vere estas malfacile atingebla. Certe multe pli malbona ol sia patro. Unu el liaj plej fruaj agoj estis la kondamno kaj foje ekzekuto de la liberalaj rezistantoj.</p><p>Mi vidas kun malgajo ĉiam pli da paralelaĵoj inter la okazaĵoj en Irako kaj tiuj en la frua 19-a jarcento en Hispanio. </p><p>Alia interesa leciono de la historio, estas la konstato ke dum la fortigo de la ŝtatoj, la militistoj estis la ĉefa baro kontraŭ la rego de la pastraro, kvankam ne estis malofte ke poste ili atingis konsenton. La figuro de Saddam estas tre paralela al tiu de la liberala generalo <a target="_blank" href="http://eo.wikipedia.org/wiki/Espartero">Espartero</a>, en la 19-jarcenta Hispanio, kiu estis la ĉefa kontraŭbatalanto de la tradiciistoj (karlistoj). Eble, li estis malpli sangavida, sed ankaŭ, li ne hezitis bombadi Barcelonon dum unu el tiuj militoj. </p><p>Nu, tie ĉi mi ne deziras tro similigi malsamajn aferojn, sed se Bush kaj liaj amikoj scius iom pli da historio, eble ili ne tiom surpriziĝus pro la konsekvencoj de ilia aventuremo.</p><h3><a target="_blank" href="http://groups.google.com/group/soc.culture.esperanto/browse_frm/thread/616fb58ca8b0fb1e/cb48a2549acb82d2?lnk=gst&q=geografiaj+eraroj#cb48a2549acb82d2">La geografiaj eraroj de Bush</a></h3><p>Alia ebla kialo pri la aventuro de Bush en Irako estas lia malkono de geografiaj faktoj.</p><p>Laŭdire, oni diris al li: Ekzistas lando kies sekretaj servoj kunkreis Al-Kajdon, en kies lernejoj instruiĝis la talibanoj, regata de puĉista generalo, kiu havas amasdetruajn armilojn kaj helpis disvastigi nuklean teknologion al aliaj landoj. Ĝi troviĝas apud Irano kaj Afganio. <i>Kaj Bush konfuzis orienton kun okcidento</i>.</p><p>Laŭ aliaj versioj, la informo estis: Ekzistas lando kiu havas amasdetruajn armilojn, kiu malobeas ĉiujn decidojn de la Unuiĝintaj Nacioj, tre ofte regata de generaloj, kiu invadis najbarajn landojn kaj kiu masakras siajn internajn minoritatajn popolojn. Ĝi situas apud Jordanio. <i>Kaj Bush konfuzis okcidenton kun oriento</i>.</p><p>Oni ofte diras ke la geografiaj konoj de la usonaj popolo kaj regantaro ne estas speciale altaj (averaĝe). Do, eble la informo ne estas malverŝajna. </p><p>Postnoto: kompreneble, per la unua divenaĵo mi celis Pakistanon kaj per la dua Israelon. Sed en la posta diskuto mi ricevis mi ricevis du komentojn pli inteligentajn:</p><blockquote>Antaŭ ol mi legis tion pri Jordanio, mi pensis, ke la dua lando estas Usono. (Bertil)</blockquote><blockquote>Estas tre malverŝajne, ke usona prezidento ne scias, kie situas lando kun multe da nafto. (Dirk) </blockquote><p>Jes, ambaŭ pravis. Eble finfine ne temis pri eraroj. Eble la avido havis ian rolon. Nur eble.</p><p> </p>Tonyohttp://www.blogger.com/profile/11794099347168542416noreply@blogger.com