Curso de esperanto en microlecciones

Este curso de esperanto se publicó originalmente en la red Twitter, a razón de una lección por día.

Puede verse el archivo y el seguimiento, en http://twitter.com/cursoesperanto

Y una breve explicación de las razones de esta página, aquí.

 Cartel del curso

PRIMERAS LECCIONES
  1. Saluton! La kurso de Esperanto ekas nun. Unu tago, unu leciono. ek-= comenzar; nun= ahora; tago= día. Leciono: se pronuncia le-tsi-ó-no
  2. Esperanto estas internacia. Esperanto estas relative facila// In-ter-na-tsí-a; fa-tsí-la. Una vocal, una sílaba. Acento en penúltima sílaba
  3. Mi estas la instruisto// Esti= verbo ser o estar// -as terminación del presente. Mi= yo. La=el, la, los, las ¿Qué crees que es instruisto?
  4. Vi lernas. Vi estas lernanto// Vi=tú (vos), usted, vosotros, ustedes. Lerni=aprender. Lernanto=alumno. Lernu! ¡aprende! http://www.lernu.net
  5. Vi estas amikoj de Esperanto. Vi estas la lernantoj // A-mí-koy, Ler-nán-toy. La letra j se pronuncia como y. Es el plural. Amigos, alumnos
  6. Ni estas kontentaj; ni esperas lerni rapide// Ni= nosotros. Kon-tén-tay; plural acaba en j. Esperi= tener esperanza. Esperanto= esperanzado
  7. Sed ni devas studi. Jes, Esperanto ne estas tute facila// Devi=deber. Jes=sí. Ne=no. Sed=pero. Tute=totalmente. Tuta=total. Tuto=totalidad
  8. ¿Te has fijado? Todos los nombres acaban en o, adjetivos en a, adverbios en e, verbos en i. Amiko=amigo; amika=amigable; amike=amigablemente

PRIMERAS FRASES
  1. Ŝi estas alta, dika kaj bela // Li=él; ŝi=ella (ŝ pronuncia sh en inglés, ch en francés); kaj=y (conjunción); se pronuncia kay. Dika=grueso
  2. Li estas malalta, maldika kaj malbela// mal = prefijo que indica lo contrario. Envía la traducción a @cursoesperanto // ami=amar, malami= ?
  3. Mi helpas// helpo=ayuda, helpi=ayudar, helpa=auxiliar, helpe=con ayuda, malhelpi=estorbar, malhelpo=estorbo// h aspirada// helpo en @tonyodb
  4. Vi parolas kun via amiko. Ni amike parolas kun niaj kolegoj // Paroli=hablar// via=tuyo, vuestro (vi+a) / nia=nuestro, nuestra // ¿suyo?
  5. Mia nomo estas Antonio. Kiu estas via nomo? // Nomo=nombre //kiu=que, ¿qué? Recuerda: una vocal una sílaba: pronuncia kí-u, ví-a// v no es b
  6. La kuko: ĝi estas dolĉa // ĝi=él, ella (para animales y cosas), ello/ dolĉa=dulce // Pronunciar: ĉ como ch; ĝ igual sonora (como dj francés)
  7. La dolĉeco de la kuko // dolĉeco=dulzura; pronunciado dol-che-tso; kuko=pastel //-ec-: sufijo por cualidades abstractas; amikeco= amistad
  8. La kato iras rapide, la hundo kuras post ĝi // kato=gato; hundo=perro; iri=ir; kuri=correr; post=tras // Recordar: la h se aspira siempre
  9. La kato kuras post la musoj; ili fuĝas tuj // ili=ellos, ellas. Muso=ratón. Fuĝi=huir //tuj=inmediatamente (j, 1 sílaba), kiu (2 sílabas)
  10. La katoj manĝas aŭ la musoj vivas// manĝi (mán-dji)= comer, vivi=vivir// aŭ=o // ŭ se pronuncia como u en diptongos: aŭ 1 sílaba, ua 2

Las letras del esperantoNOTA: ĉ ĝ ĵ ĥ ŝ ŭ Para escribirlos busca programas Ek o Konvertilo. Puedes escribir: ch gh jh hh sh u. También se usa cx gx jx hx sx ux

PRONOMBRES, NIÑOS, NÚMEROS
  1. Mi vidas vin (vin mi vidas, mi vin vidas), mi vidas vian belecon// vidi=ver// obj. directo (acusativo) añade una n; permite orden casi libre
  2. Mi amas vin, mi amas viajn ecojn: dolĉecon, belecon, inteligentecon// (ví-ayn e-tsoyn) // eco=cualidad; los sufijos pueden ser palabras
  3. Li donas libron al ŝi, ŝi donas rozon al li, ili interŝanĝas donacojn// ob directo: añadir n, indirecto con al. Ŝanĝi=cambiar, donaco=regalo

NOTA: PRÓXIMAS LECCIONES, VER PRIMERO ESTE VIDEO. EXPLICACIÓN AQUÍ

  1. Bebo parolas Esperanton. Kie estas via buŝo? //Bebo=bebé, kie=donde, dónde// kie estas viaj oreloj, via lango, via umbiliko? manoj, piedoj
  2. Kio estas tio? Tio estas kuko. Kion diras kato? (¿qué dice un gato?)// kio=qué, tio=eso [kí-o, tí-o]// Mi diras tion=yo digo eso; diri=decir
  3. Kiu estas mia amiko? Li estas via amiko. Kiun vi rigardas? (¿a quién miras?) Mi rigardas ŝin // kiu=quién. Recuerda: n para objeto directo
  4. Ĉu vi povas kisi min?// Ĉu=para preguntar sí o no; povi=poder, kisi=besar// ĉu vi parolas Esperanton? jes! ne! baldaŭ! (¡pronto!)
  5. Kie estas viaj haroj? // haro=pelo; hararo=cabellera; hundaro=jauría; homaro=humanidad; aro=colectivo (recuerda: haro se pronuncia aspirado)
  6. Kion diras bovo? La bovinoj ne parolas // bovo= animal bovino, buey// -in: sufijo para femenino: amikino=amiga, katino=gata, bovino=vaca
  7. Mia amikino trinkas vinon, ŝi ne ŝatas akvon// akvo=agua, biero=cerveza, suko=zumo/ vino pronunciar con v, no b; ĵ=j francesa, ĥ=j española
  8. Ŝi prenas glason (ella toma un vaso); ŝi prenas la glason de la amikino// la= artículo determinado (único); no hay artículo indeterminado
  9. Ŝi prenas unu glason, ne du // unu=1 (número); du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek, dek unu, dek du, dek tri, dudek (20), dudek unu
  10. Estas multaj birdoj en la ĝardeno. Ili flugas kaj kantas// OJO: esti=ser, estar, haber// multo=mucho, birdo=ave, ĝardeno=jardín, flugi=volar
  11. TRADUCIR: Mi vidas birdojn grandajn kaj malgrandajn. La birdoj malgrandaj estas birdetoj, la birdoj grandaj estas birdegoj. Mi ne ŝatas ilin

VERBOS Y CONJUGACIONES
  1. La infano kaptis birdojn; mi vidis tion (el niño capturó unos pájaros; yo lo vi)// -IS forma el pasado simple (todas personas, todos verbos)
  2. Mi punos la infanon, ĉar li ĉasis birdojn// puni=castigar, ĉasi=cazar, ĉar=porque// -OS forma el futuro // ŝi helpos lin: ella le ayudará
  3. REPASO: Todos los verbos terminan en I (infinitivo). Presente: AS, pasado: IS, futuro: OS. Ya veremos: condicional: US, imperativo: U
  4. Li ĉasis per ĉasilo, li ludos per ludilo/ ilo=instrumento ĉasilo=arma de caza, ludi=jugar ludilo=juguete; per=con, por medio de. Flugilo=ala
  5. La kantisto kantis en la palaco// ist: sufijo para indicar profesión; instrui, instruisto; ĝardenisto=jardinero; maro=mar, maristo=marinero
  6. Sufijo -ist también se usa para indicar dedicación o ideología (persona): ĉasisto, esperantisto, komunisto // Ideología con -ism: komunismo
  7. La muzikisto uzis muzikilon por amuzi// z se pronuncia como s sonora: roso=rocío rozo=rosa; muziko=música uzi=usar amuzi=divertir// por=para
  8. Se mi studas, mi lernas. Se mi studus, mi lernus// US terminación de condicional y subjuntivo. Mi ŝatus esti bela kaj riĉa// riĉeco=riqueza
  9. Se mi estus riĉulo, mi estus belulo // UL sufijo para persona caracterizada por la raíz // juna=joven, junulo=un joven, maljunulo=anciano
  10. Mi ŝatas la odoron de rozĝardeno (me gusta el olor de una rosaleda)// roz+ĝarden+o palabra compuesta, la raíz principal al final; muy usadas
  11. La ĉasisto de birdoj estas birdĉasisto. Se birdo flugas, ĝi estas flugbirdo. Birdkaptilo=trampa para atrapar pájaros. TRADUCE: muzikpalaco ?

REPASO: http://www.delbarrio.eu/caracter.htm

SALUDOS Y FRASES DIVERSAS
  1. Mi salutas vin! (te saludo). Normalmente: Saluton! (¡hola!) La n se añade porque no es el sujeto; se sobreentiende "mi donas al vi saluton"
  2. Bonan tagon! Bonan matenon! Bonan vesperon! Bonan nokton! (día, mañana, tarde, noche)// Kiel vi fartas? Bone, kaj vi? Farti=estar (de salud)
  3. Mi dankas vin! Mi dankas pro viaj bondeziroj, vi estas tre afabla. Lo normal: Dankon! // danki=agradecer, danke al (gracias a...), tre=muy
  4. Adiaŭ! (a-dí-au) Ĝis revido! Ĝis la revido! (¡hasta la vista!); informalmente: ĝis! ĝis la! (=¡chao!)// revidi=volver a ver; redoni=devolver
  5. Li kuŝas en la lito ĉar li estas malsana; li dormas dum la tuta tago// kuŝi=estar acostado o tendido; Lito=cama; sana=sano; en; dum=durante
  6. La libro kuŝas sur la tablo. Aglo flugas super la arboj// sur=sobre, encima, no dentro/ super=por encima, sin tocar/ tablo=mesa aglo=águila
  7. La laboristo faras multajn aferojn samtempe; li multe laboras// fari=hacer, labori=trabajar, laboristo=trabajador, afero=asunto, sama=mismo
  8. Ili multe laboras, ili estas laboremaj, mi estas parolema// -em sufijo para indicar tendencia: laborema=trabajador (adj.), parolema=hablador
  9. Li aspektas ordonema kaj maltolerema // ordoni=ordenar (dar órdenes), toleri=tolerar, aspekti=parecer // sin n porque se refieren al sujeto
  10. Se mi volas manĝi kaj trinki, mi devas labori; ĝi estas mia devo // voli=querer (para personas se usa ami=amar), deziri=desear, devi=deber
  11. Oni diras ke oni devas labori se oni volas havi monon // impersonal (dicen que se debe trabajar si se quiere tener dinero)

LAS PALABRAS TABULADAS
  1. Kiu laboras kun vi? Ĉu iu? (¿alguno?) Ne, kun mi laboras neniu (ninguno). Tiu estas amiko (ése), mi amas ĉiun homon (ĉiu=cada, ĉiujn=todos)

NOTA: iu, neniu, tiu, kiu, ĉiu. El esperanto utiliza este esquema (TABELVORTOJ) en algunos casos más, que veremos en lecciones sucesivas.

  1. Kiam vi ripozas? (¿cuándo reposas?) Neniam (nunca); mi laboras ĉiam (siempre); iam mi ripozos (alguna vez), tiam mi estos feliĉa (entonces)
  2. Tagoj de la semajno: lundo, mardo, merkredo, ĵaŭdo, vendredo, sabato, dimanĉo. Mi laboras de lundo ĝis vendredo. Mi ripozas dum dimanĉo
  3. Kie vi laboras? (dónde) Ie (en algún sitio) tie (ahí, allí). Nenie mi estas feliĉa (en ningún sitio), ĉie mi suferas (en todos los sitios)
  4. Kie vi estas? Ĉu en la laborejo aŭ en la trinkejo? Ne: en la lernejo// -ej sufijo para sitios; laborejo=lugar de trabajo, trinkejo=taberna
  5. Tie estas la lernejo, tie ĉi estas la manĝejo. Tiu ĉi estas en dancejo// ĉi sirve para aproximar: tiu=ese o aquel, tiu ĉi=este, tie ĉi=aquí
  6. Tiu ĉi estas mia laborejo, mi laboras en tiu fabriko. Kiu estas via amiko? Kiu amiko laboras?// con –iu puede ser determinante o pronombre
  7. Kio okazas? ĉu io aŭ nenio? (¿qué pasa, algo o nada?) Mi volas ĉion! (¡quiero todo!)// ATENCIÓN: tiu=ese, ése, esa, ésa; tio=eso (abstracto)

REFLEXIVOS Y SIMILARES
  1. Mi kombas min, mi kombas miajn harojn, mi uzas kombilon; vi lavas viajn manojn; ni vidas nin en la spegulo// kombi=peinar, spegulo=espejo
  2. La infano sin lavas, la infanoj lavas siajn manojn// si se usa para el reflexivo, y, en general, cuando se refiere al sujeto en 3ª persona
  3. La birdo movis siajn flugilojn; ĝi sin movis; ĝi moviĝis// movi=mover moviĝi=moverse// el sufijo iĝ hace al verbo reflexivo o intransitivo
  4. Mi estis malsana, sed poste mi resaniĝis; mi feliĉiĝis= mi iĝis feliĉa// iĝi=hacerse, volverse; riĉiĝi=enriquecerse; doktoriĝi=doctorarse
  5. La klaŭno amuzis la infanojn; ili multe amuziĝis (el payaso divirtió a los niños; ellos se divirtieron mucho)// tre multe, multege=muchísimo
  6. Li perdis la ombrelon; ŝi perdiĝis en la dezerto (él perdió el paraguas; ella se perdió en el desierto); vi troviĝas tie ĉi=te hallas aquí

NOTA: En textos antiguos, "li" se usaba si no se sabía el sexo; "in" siempre que era una mujer; ahora se tiende a evitar lenguaje sexista.

FAMILIA
  1. La patro, la patrino (padre, madre); miaj gepatroj (mis padres)// GE se emplea para enfatizar los dos sexos. Gesinjoroj!=¡señoras y señores!
  2. Filo (hijo), avo (abuelo), nepo (nieto), onklo (tío), kuzo (primo) // miaj gekuzoj estas filoj de miaj onkloj; via nepino estas simpatia
  3. Mia paĉjo kaj mia panjo (mi papá y mi mamá)// -ĉj- y -nj- son sufijos cariñosos, para masc. y fem.; ojo: únicos que pueden romper la raíz
  4. Mi nomiĝas Jozefo, vi povas nomi min Joĉjo (me llamo José, me puedes llamar Pepe) // iris Manjo kaj Rozinjo (fueron Maruja y Rosita); iri=ir
  5. La panjo naskis infaneton. Ĝi naskiĝis sana kaj malforta. Mi naskiĝis en aprilo// naskiĝi=nacer; naski=tener un hijo (tb en figurado: crear)
  6. Viro (hombre, varón), virino (mujer), homo (ser humano); VIR se usa para indicar masculino: virbovo=toro (taŭro); koko=gallo, kokino=gallina

DERIVACIÓN
  1. Venu kun mi! Estu kvieta!// -U para el imperativo// Kvietiĝu vi ĉiuj! (tranquilizaos todos). Ni iru al la hejmo (vayamos hacia el hogar)
  2. KV, GV pronunciación difícil para hispanos; no es U. Practicar: kvar, kvin (4, 5), akvo (agua), kvieta (quieto), gvidi (guiar), Gvatemalo
  3. Dimanĉe ni iros kune; ni kuniĝas sabate// Ejemplos de derivación: kuna=conjunto (de kun), ene=dentro, ree=de nuevo, ĵaŭde =dum ĵaŭdo(j)
  4. Kuniri=acompañar, eniri=entrar, trairi=atravesar (tra=a través de). Sub=bajo (debajo de); sube=debajo, supera=superior, hejme=en casa
  5. Mi estas sub la tablo, mi iras sub la tablon// el acusativo (N) puede indicar movimiento (dirección). Venu ĉi tien=ven aquí. Iru en la domon
  6. La bebo kuras en la ĉambro (el bebé corre en la habitación) La knabo kuras en la ĉambron (el chico entra corriendo); iru hejmen!=¡ve a casa!
  7. Lasu tion sur la tablo (deja eso que está encima de la mesa); lasu tion sur la tablon (deja eso encima de la mesa); OJO: en la tablo=dentro
  8. En la mondon venis nova sento, tra la mondo iras forta voko= Al mundo ha llegado un nuevo sentimiento, atraviesa el mundo una fuerte llamada

NOTA: El anterior es el comienzo de "La espero" (La esperanza) que se suele considerar el himno del esperanto. http://es.wikipedia.org/wiki/La_Espero.

AVANZANDO
  1. Li estas pli alta ol ŝi; tiu estas la plej dika el ĉiuj// pli...ol=más que/ malpli...ol=menos que/ la plej...el=el más...de (superlativo)
  2. Mia frato estas tiel mallerta kiel sia edzino (mi hermano es tan torpe como su esposa)//tiel...kiel (comparativo)//lerta=hábil OJO:mal-lerta
  3. Más TABELVORTOJ: Tiel=así, de esa manera; iel=de alguna manera; neniel, ĉiel. Kiom=cuánto, tiom=tanto, neniom=nada (cantidad), iom, ĉiom
  4. Kion vi volas? Nenion (¿qué quieres? Nada, ninguna cosa). Kiom vi volas? Neniom (¿Cuánto quieres? Nada). Mi volas iom pli (quiero algo más)
  5. Beligi=hacer bello, embellecer. Feliĉigu min (hazme feliz)// IG crea verbos transitivos. Altigi=poner alto; sanigi=curar; ruĝigi=poner rojo
  6. Igi=hacer, convertir. Laborigi=hacer trabajar. Enigi=meter. La pastro kunigis sian kunularon (el cura juntó a sus compañeros) kun-ul-ar-o
  7. Sidi=estar sentado; sidiĝi=sentarse; sidigi=sentar a alguien; stari=estar de pie; stariĝi=levantarse; starigi=levantar (ej: un monumento)
  8. Ili ankoraŭ laboras; en februaro ili ankaŭ iros al la marbordo // ankaŭ=también; ankoraŭ=todavía; mar-bordo (costa); mont-ar-o (cordillera)
  9. Post ferio (vacación) ni eklaboras. Ekstaru kaj komencu vian laboron / Ek- (prefijo) empezar a hacer o hacer de repente; ekiࣈkomenci=empezar
  10. La urbo estas vizitinda (la ciudad es digna de ser visitada, merece ser visitada). IND- sufijo que significa "digno de". Mirinda=admirable
  11. Esperanto estas lerninda. La libro estas leginda. Johano estas aminda. Kompatindulo=pobre hombre (digno de compasión)
  12. TRADUCIR: Li amas min, sed mi lin ne amas. Mi volis lin bati, sed li forkuris de mi. Li kisis mian amikinon (bati=golpear; for=fuera)

FRASES SUBORDINADAS
  1. Mi estas tiu, kiu salutis (soy ése que saludó). Kiu es interrogativo (qué, quién); también es el relativo (que, quien) (soy quien saludó)
  2. Mi estas tiu, kiun vi vidis (soy el que viste)// OJO: Observar que kiu lleva N porque es el obj. dir. de la frase subordinada (vi vidis miN)
  3. Mi vidis tiun, al kiu vi donis la kukon (vi a ése al que diste la galleta)// Tiu y kiu llevan las marcas gramaticales que corresponden
  4. Mi loĝas tie, kie kreskas la arboj (habito donde crecen los árboles). Mi iros tien, kie ŝi loĝas (iré adonde vive ella). Mi vizitos ŝin
  5. La infano serĉis sian pupon; mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo (El niño buscaba su muñeca; mostré al niño dónde está su muñeca)
  6. Ne skribu al mi tiajn leterojn, tiel longajn // skribi=escribir, longa=largo, mallonga=corto, letero=carta// tia=tal, de ese tipo; tiel=tan
  7. Kia estas via domo? (¿de qué tipo es tu casa?). Vi estas tia amiko, kiaj ne plu restas (eres un amigo de los que ya no quedan).
  8. Mi zorgas pri ŝi tiel, kiel mi zorgas pri mi mem; sed ŝi mem tute ne zorgas pri si // zorgi pri=cuidar de, pri=sobre, acerca de

FORMAS DE LA PREPOSICIÓN "DE"
  1. La najbaroj renkontiĝis kaj parolis pri la vetero (los vecinos se encontraron y hablaron del tiempo meteorológico)// renkontiĝiࣈsin renkonti
  2. La mallaborema knabo iras el la dormoĉambro al la kuirejo (el chico vago va del dormitorio a la cocina)// el=de, desde; eliri=salir
  3. La antikvuloj fabrikis kuirilojn el fero kaj ankaŭ el arĝento (Los antiguos fabricaban instrumentos de cocina de hierro y también de plata)
  4. La klaĉulo spionis el sia fenestro (el cotilla espió desde su ventana)// klaĉi=chismorrear // el= desde, de (origen, procedencia, material)
  5. La ebriulo trinkis glason da vino. Li uzis glason de akvo// El borracho bebió un vaso de vino (cantidad). Usó un vaso de (para) agua

TIEMPOS COMPUESTOS
  1. Mi estas kantanta nun (estoy cantando ahora)// ANT: sirve para gerundio o participio activo presente (ver verbos compuestos próx. lecciones)
  2. Mia frato estis ploranta, dum li sin banis (mi hermano estaba llorando, mientras se bañaba)// Mi estis vin atendanta (te estaba esperando)
  3. Mi estos vin atendanta kiam vi venos// Es más habitual usar el tiempo simple (mi atendos) pero el compuesto es útil para ciertos matices
  4. La ĉefo estas prezidanta la kunvenon (el jefe está presidiendo la reunión)// Li estas la prezidanto de la kunveno. Lernanto=alumno
  5. Li estas lerninta la lecionon (ha aprendido la lección) Prezidinto (el que ha presidido, anterior presidente)// INT:participio pasado activo
  6. Mia edzo estis dirinta al mi la veron, sed mi ne estis kredinta lin (mi marido me había dicho la verdad, pero no le había creído)// edzino
  7. Se la kapitano estus rigardinta zorge, la ŝipo ne estus pereinta (si el capitán hubiese mirado con cuidado, el barco no habría naufragado)
  8. La politikisto estis jam elirinta kiam alvenis la ĵurnalisto (el político había salido ya cuando llegó el periodista). Li skribis nenion
  9. La kantisto estas salutonta= el cantante va a saludar, está a punto de saludar //ONT: participio de futuro. Mortonta= que va a morir, mortal


OTROS CURSOS Y ENLACES

+ Lernu!

+ Otro curso (diferente) en Twitter

Otras informaciones sobre el esperanto.

 Otros datos sobre el esperanto

PARA DUDAS Y CONTACTO: http://twitter.com/tonyodb o mediante correo