Hoy, cuando se cumplen 100 años del nacimiento del “poeta del pueblo”, Miguel Hernández, puedo ofrecer una excelente manera de homenajearle:
La expresión “poeta del pueblo” procede del título de la antología que se publicó hace unos años, con una selección de sus poemas, traducidos al esperanto. Y la persona que recita la elegía a Ramón Sijé es precisamente su traductor y casi homónimo, Miguel Fernández.
La grabación procede de un acto de homenaje que organizamos hace unos meses en Madrid, en el monumento en su memoria en el Parque del Oeste, y donde se declamaron varios de sus poemas, sucesivamente en cada una de las dos lenguas, español y esperanto, y en ocasiones en una combinación de ambas, con la colaboración, junto con Miguel, de Ana Manero. Un ejemplo de poema en esperanto puede verse en otro vídeo, en la parte de mi blog en esperanto.
El libro “Miguel Hernández, poeto de l’ popolo” puede conseguirse todavía en algunos servicios de venta de libros en esperanto. Pero, para obtener un primer aroma de los poemas, y también por si no conoces ese idioma, puedes ahora acceder a algunos de ellos, que acabo de publicar en una página aparte: sobre las heridas de la guerra, y las heridas de la vida.
Porque, ¿qué mejor manera de homenajear a Miguel Hernández, que escuchar o leer sus poemas?
Hodiaŭ, 30an de oktobro, ni kunmemoras la centan datrevenon de la naskiĝo de Miguel Hernández, “poeto de l’popolo”. Kaj por lin omaĝi, jen la plej bona proceduro:
Miguel Hernández (Elp. Migel’ Ernandez) naskiĝis en malriĉa paŝtista familio, kaj mem laboris kiel tia en sia junaĝo. Li komencis verki tre juna, kaj poste iris al Madrido, kie li konis la poetojn de la t.n. Arĝenta Epoko de la hispanlingva poezio, la generacio iom pli maljuna, al kiu apartenis inter alie la plej konata Federico García Lorca. Tiu ĉi lin multe influis, same kiel influis kaj apogis la ĉilia, tiam loĝanta en Madrido, Pablo Neruda, de kiu cetere la Eldona Kooperativo de SAT ĵus eldonis parton de la Kanto Ĝenerala, kiu taŭgis por kantado de koruso Interkant’ interalie dum la pasinta Havana UK.
Kiam Hernández komencis esti iom konata eksplodis la milito, en kiu li sin engaĝis, kaj dum kiu li verkis multajn el siaj plej konataj poemoj, kelkaj el kiuj tre batalemaj, aliaj plu lirikaj, aliaj kombinantaj ambaŭ aspektojn. Ĉe la venko de la puĉintaj militistoj, li estis enkarcerigita, kondamnita al morto, kio poste estis ŝanĝata al longa malliberigo, kaj mortis en prizono sekve al la tre malbonaj sanitaraj kondiĉoj kaj la manko de sanzorgoj. Dum la diktaturo lia poezio fariĝis iel simbola ekzemplo por la rezistantoj kontraŭ tiu reĝimo.
En 1988 aperis traduko en Esperanton de antologio de liaj poemoj, sub la nomo “Miguel Hernández, poeto de l’ popolo”, de kiu mi prenis la titolon de tiu ĉi teksto. La tradukinto estis la ankaŭ poeto kaj preskaŭ samnomulo Miguel Fernández, kiun vi povis spekti en la video.
La registrado estis farita en madrida parko, dum pasinta junio, kiam grupo de esperantistoj kunvenis por aŭskulti lin, kun Ana Manero, deklami kelkajn pecojn, hispane, esperante, kaj mikse. Vi povas spekti pluajn poemojn tie ĉi, inter kiuj, en la apuda hispanlingva blogero, la elegion kiun li verkis ĉe la morto de sia plej proksima amiko Ramón Sijé, kaj kiu ĝis nun plu estas unu el la plej impresaj poemoj de la hispana literaturo.
Ŝajnas ke ĉijare miaj divenkapabloj ne estas altaj. Post mia eraro en la antaŭanonco pri la venkonta teamo en la Monda Ĉampioneco de Futbalo, mi misprognozis pri la venko en la Nobelpremioj.
Kiam komenciĝis la anoncoj pri la ĉijaraj Nobelaĵoj, ekis ĉe mi la espero ke denove ripetiĝos la cirkonstanco pri kiu mi blogis antaŭ du jaroj: ke la premiitoj en sciencaj branĉoj pli elstaros ol la kutime multe pli atentataj premioj pri literaturo kaj paco. Kiel dirite tio okazis en 2008, kun atentindaj sciencistoj kaj ne speciale altiraj romanisto kaj pacaktivanto. Tiun ĉi jaron, la Premio pri Medicino honoris senpere konatan kaj aprezatan (krom de la katolika hierarkio, kiel tiom ofte) teĥnikon, kiu tioman feliĉon alportis al multaj familioj, kaj kiu malfermis vojon al ĉiam pli vasta aplikado. La fizikistoj gajnintaj la koncernan premion estas ankaŭ memorindaj, ne nur pro la graveco de la grafeno, pri kiu ni certe multe aŭdos en la estonto, sed ankaŭ pro sia personeco: la juneco de unu (apenaŭ iom pli maljuna ol la preskaŭ rekorda Paul Dirac, pri kiu mi blogis antaŭ nemulte), kaj la popolemo de alia, konata pro siaj nekutimaj eksperimentoj, inter kiuj unu donis al li la parodian Ig-Nobelon (vidu sube ŝvebantan ranon!). La premio pri ĥemio estas malpli brila, almenaŭ por mi, sed estis tre komentata la koincido pri la materialo, karbono, kun la fizika esploro.
Do, mi sentis la tenton prognozi ke ĉijare la premioj pri literaturo kaj paco povas iri al homoj pli nekonataj, speciale en la kazo de la paco, post la polemiko de 2009 koncerne al Obama, kaj ankaŭ ke la ekonomika kvazaŭpremio estus aljuĝota eble al teoriulo, post la nuntempa malprestiĝo de la ekonomikistoj ne kapablaj antaŭvidi la nunan krizon.
Sed ve, la prognozo pri literaturo ne plenumiĝis! Ĝi iris al la perua hispana (en la senco lingva, sed ankaŭ ŝtataneca) Mario Vargas Llosa (notu ke ambaŭ Vargas kaj Llosa estas familiaj nomoj, kaj ke li kutime uzas ambaŭ). Li estos certe ĉefpaĝo en ĉiuj latinamerikaj kaj hispaniaj ĵurnaloj, kaj certe en multaj alikontinentaj, kaj ne mirinde, pro sia beletra valoro kaj sia politika personeco.
Pri la literaturo, mi sentas min devigata skribi ion, ĉar, se mi ne eraras, ne ekzistas tradukoj de liaj verkoj al Esperanto. Mi nuntempe tre malofte legas romanojn, kaj do ne sekvas liajn lastajn produktaĵojn. Sed lian noveleton «Los cachorros» (tio kutime signifas bestidojn, sed ĉikaze la senco estas la junaj homidoj) mi legis kiel adoleskulo, kaj mi restis impresita, ĉar ankaŭ la ĉefroluloj estis samaĝaj, kaj estis malfacile ne senti sin ŝokita de la lingvaĵo, la temo kaj la maniero ĝin prezenti. Poste mi legis junaĝe ĉiujn siajn unuajn verkojn. Sed li parte ankaŭ kulpis pro mia ĉeso legi fikcion, ĉar postajn verkojn mi iel sentis falsaj, eble, mi konfesu, ĉar mia kaj lia politika sintenoj diverĝis, kaj estas pli facile kritike juĝi malsamopiniulon. Iamaniere, mi preferis legi veran historion ol lian rakontadon de historiaj eventoj, en kiuj oni neniam scias kio estas vera, kaj kio (beletra) manipulado.
De tempo al tempo mi legis liajn ĵurnalistajn artikolojn, sed mi taksas ilin denove lingve brilaj sed enhave manipulemaj. Lian kutimon uzi kiel fonton por la artikoloj la librojn aŭ skribaĵojn de aliaj, mi konsideras iom tro facila proceduro, kiun hazarde mi menciis kiel malbonan ekzemplon en mia unua postferia blogaĵo antaŭ kelkaj semajnoj. Mi ankoraŭ memoras tiun, eble la lastan kiun mi legis, en kiu li skribis pri perua familio de entreprenistoj, uzante kiel ĉefa informfonton la artikolojn pri ili en The Economist kaj The Wall Street Journal. Ne mirinde ke li perdis la prezidentajn balotojn en sia lando se li tiel malrekte konas ĝin!
La politikaj opinioj de Vargas-Llosa estas sufiĉe konataj kaj polemikaj. Konsiderante ke li difinas sin kiel liberala, kaj ke li montris ofte sian kontraŭon al ĉiuj naciismoj, mi devus senti ian proksimecon. Sed fakte, mi povus ripeti la samon kion mi skribis pri nia konata George Soros en alia blogero, ke lia universalismo je liberala maniero ne multe kongruas kun mia vidpunkto. Sed krome, kaj tie ĉi mi akceptas ke eble mi estas maljusta, mi taksas lin pli oportunista ol sincera.
Kiel dirite, ankoraŭ restas la premioj pri paco (AKTUALIGO: evidente, ankaŭ pri tio mi eraris) kaj ekonomiko. Sed ŝajnas al mi ĉijare, krom eble en Japanio kaj Rusio, pro la deveno de iuj sciencistoj, Vargas Llosa eklipsos ĉiujn. Eble tio instigos traduki iujn liajn verkojn al Esperanto. Malgraŭ la antaŭaj kritikoj, mi tamen pensas ke liaj unuaj verkoj estus ne nur facile verŝeblaj kaj vendeblaj, sed tradukindaj kaj aĉetindaj.
Está claro que este año no tengo suerte como adivino. Hace poco fallé en mi previsión sobre el vencedor del Mundial de Fútbol (aunque por poco), y ahora me he equivocado al pronosticar sobre los premios Nobel.
Cuando empezaron a anunciarse los resultados de los premios, comencé a albergar la esperanza de que este año se repitiese la experiencia del 2008. A saber, que de nuevo iban a resultar mucho más atractivos los premiados con las disciplinas científicas, confirmando la tendencia que en otros artículos he apuntado, de que la ciencia y los científicos están alcanzando cada más la atención pública.
Este año, el Premio Nobel de Medicina ha premiado un adelanto no sólo valioso, sino también popular (excepto entre la Iglesia católica, como siempre), la reproducción asistida. También el Premio de Física ha sido muy atractivo, no sólo por el hallazgo, del que sin duda vamos a oír hablar mucho en el futuro, sino también por la personalidad de los premiados, uno de ellos muy joven (poco menos que la referencia que comentaba recientemente, Paul Dirac), y el otro conocido también por sus esfuerzos divulgadores, que le habían llevado ya a recibir anteriormente el paródico premio IgNobel (¡ver abajo una rana levitando!). Los premiados de Química son algo más oscuros, al menos para mí, aunque el hecho de que las dos últimas categorías tengan que ver con el carbono conduce a un interesante punto de encuentro.
Animado por estas circunstancias, como decía, me atreví a pronosticar que este año los Premios de Literatura y de la Paz iban a ser adjudicados a personas de bajo perfil, quizás merecidos, pero no muy populares, y que de nuevo y excepcionalmente los científicos se iban a llevar el protagonismo. No ha sido así, al menos por el momento. Está claro que Mario Vargas Llosa es un premiado espectacular, y al menos en Latinoamérica y España se va a llevar todo el protagonismo. Creo que aún puede ocurrir el Premio Nobel de la Paz vaya a una persona o institución de más bajo perfil, o al menos no demasiado espectacular (ACTUALIZACIÓN: tampoco en esto he acertado, evidentemente), para compensar la polémica del año pasado, cuando se adjudicó a Obama, pero en cualquier caso el fenómeno que yo preveía ya no se va a producir.
Sobre Vargas Llosa no voy a escribir mucho aquí, porque ya bastante va a iniciar los medios y la red en español, aunque sí me extiendo algo más en mi blog en esperanto, un idioma al que, salvo error, no está todavía traducido. Hace tiempo que no leo ficción, y creo que él fue uno de los causantes de que dejara de hacerlo, así que no le sigo mucho últimamente. Tampoco suelo leer sus artículos periodísticos, ya que, como casualmente mencioné hace un par de artículos, me parece que suelen utilizar un método demasiado fácil y oportunista, glosando artículos de otros. Recuerdo que uno de los últimos que leí trataba sobre una familia de emprendedores peruanos, y para ello utilizaba como fuentes de información The Economist y The Wall Street Journal. ¿Cómo extrañarse de que perdiera la elección presidencial peruana, si para hablar sobre la situación de su país tiene que utilizar como referencia periódicos económicos anglosajones?
Sobre sus opiniones políticas, yo que me considero liberal y antinacionalista debería estar de acuerdo con él. Sin embargo, su liberalismo y su cosmopolitismo son muy distintos de los míos, ya que él considera ambos ligados y subordinados al mercado. Léase mi crítica a George Soros: creo que me evita repetir el artículo.